Ο Δήμος Αγίου Δημητρίου τιμά την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου Σκιών

Την  Πέμπτη, 28 Μαρτίου 2024, Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου Σκιών, η Διεύθυνση Πολιτισμού του Δήμου Αγίου Δημητρίου, έχει διοργανώσει τέσσερις παραστάσεις Καραγκιόζη, που θα πραγματοποιηθούν στο Θέατρο Μελίνα Μερκούρη από τις  9:00 π.μ. ως τη 13:00  μ.μ.

Ο  θίασος  «Σκιές & Γέλια» του Μιχάλη Θεοδωρόπουλου θα παρουσιάσει το κλασικό έργο  «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραμένο Φίδι».  Ο ήρωας του έργου  εμπνευσμένος από τον Μέγα Αλέξανδρο  της Ελληνικής ιστορίας, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο πανί για την παράσταση “Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραμένο Φίδι”, η οποία στην ουσία αναφέρεται στην ιστορία του Αγίου Γεωργίου και οι Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες, επειδή δεν ήθελαν να βγάλουν τον Άγιο στο πανί, προτίμησαν τη φιγούρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είναι ο πιο δυνατός και πιο έξυπνος ήρωας του θεάτρου σκιών και στις παραστάσεις είναι αυτός που πάντα μπαίνει μπροστά και δίνει την λύση ώστε να μην κινδυνεύουν οι υπόλοιποι.

Τις παραστάσεις θα παρακολουθήσουν δωρεάν μαθητές της  Α’ και Β΄ Τάξης  των Δημοτικών Σχολείων του Αγίου Δημητρίου, που έχουν δηλώσει συμμετοχή. Οι μαθητές θα μεταφερθούν κατά τις ώρες των παραστάσεων με λεωφορεία του Δήμου.

Ώρες παραστάσεων:

09:00-10:00 π.μ.

10:00-11:00 π.μ.

11:00-12:00 π.μ.

12:00 – 13:00 μ.μ.

 Πώς καθιερώθηκε η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου Σκιών

Εδώ και μερικά χρόνια έχει καθιερωθεί  η  Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου Σκιών  να γιορτάζεται στις 28 Μαρτίου και ο αγαπημένος – μικρών και μεγάλων-  Καραγκιόζης, έχει την τιμητική του. Το Θέατρο Σκιών είναι στοιχείο καταχωρημένο στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και αποτελεί μια διαρκώς εξελισσόμενη μορφή τέχνης, για κάθε τόπο που εμφανίζεται. Το Θέατρο Σκιών είναι από τα πιο ελκυστικά θεατρικά είδη από αρχαιοτάτων χρόνων. Οι ιστορίες του Καραγκιόζη είναι πάντα επίκαιρες με τις οποίες έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές μέσα από τις οποίες οι νέοι μαθαίνουν και οι παλιοί θυμούνται.

Ιστορικά στοιχεία

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ιστορικά στην Ελλάδα το Θέατρο Σκιών καταγράφεται στα Ελευσίνια και Καβείρια Μυστήρια όπου κατά τα Δρώμενα και Θεώμενα παρουσιάζονταν σκιές ανθρώπων που παρίσταναν θεότητες και οντότητες. Προπομπός των  ελληνικών παραστάσεων του  Καραγκιόζη τα έργα του Αριστοφάνη.  Στη συνέχεια με τον Μέγα Στρατηλάτη ταξιδεύει στα μήκη και τα πλάτη της γης και φτάνει μέχρι και τα βάθη της Ανατολής μεταδίδοντας το Ελληνικό  Πνεύμα και  Ήθος.

Αργότερα δανειζόμενοι στοιχεία από το Αιγυπτιακό θέατρο σκιών και το βυζαντινό μιμικό θέατρο, θεατρική παράδοση που προϋπήρχε στη Βυζαντινή επικράτεια, οι Οθωμανοί έκαναν τον Karagoz.

Ο  Καραγκιόζης όπως τον  γνωρίζουμε σήμερα έρχεται στην Ελλάδα  από την Τουρκία όπου εκεί πήραν και μετάλλαξαν το αρχικό  Θέατρο Σκιών και έφτιαξαν τον δικό τους ήρωα τον Karagoz,  που σημαίνει  “μαυρομάτης”.  Μια από τις πρώτες καταγραφές του Θεάτρου Σκιών είναι στην Ήπειρο.  Στα Γιάννενα, βραδιές του Θεάτρου Σκιών  διασκεδάζουν τον Αλή Πασά με ιστορίες -που διαδραματίζει στον με κεριά φωτισμένο μπερντέ του και μάλιστα στην ελληνική γλώσσα-  ο  σκιοπαίχτης Ιάκωβος, αγνώστων λοιπών στοιχείων Γιαννιώτης Εβραϊκής καταγωγής.  «Κάτω από το πέλμα των Τούρκων έζησε μια πλειάδα λαών… καμιά από αυτές τις χώρες δεν έχει σήμερα Καραγκιόζη. Τον αγνοεί ολοκληρωτικά… πώς ήταν δυνατόν να μη δεχθούν αυτοί οι λαοί το ένα και μοναδικό αγαθό του τούρκικου πολιτισμού, τον Καραγκιόζη, και να το δεχθούμε ακριβώς εμείς, που ήμασταν οι πιο προηγμένοι απ’ όλους; Απλούστατα. Γιατί το «τούρκικο» αυτό αγαθό δεν είναι τούρκικο. Δεν εξελληνίσαμε, λοιπόν, εμείς τον τούρκικο Καραγκιόζη. Απλούστατα, τούρκεψε βίαια ένα μέρος από τον ελληνικό καραγκιόζη»  γράφει ο  Μενέλαος Λουντέμης.

Έτσι ξεκίνησε η καθολική καθιέρωση της φιγούρας του Καραγκιόζη ως Έλληνα, την περίοδο όπου παίζονταν στην Αυλή του Αλή Πασά βγήκε και  στα Γιαννιώτικα καφενεία κι από εκεί στην Πρέβεζα και τον Κραβασαρά για να  καταλήξει στην Πάτρα. Εκεί  ο Καραγκιόζης  μεταμορφώνεται στον Πολυμήχανο Έλληνα Ήρωα από τον Πατρινό Δημήτρη Σαρδούνη γνωστό ως Μίμαρο.

Το Θέατρο Σκιών κι ο ήρωας του  Καραγκιόζης στα πρώτα στάδια του στον ελλαδικό χώρο επειδή είχε πολλά Αριστοφανικά χαρακτηριστικά όπως βωμολοχίες  και χειρονομίες ήταν θέαμα αυστηρά  μόνο  για  άντρες. Οι γυναίκες και τα παιδιά απαγορεύονταν.

Ο Δημήτρης Σαρδούνης  απάλλαξε τον ελληνικό Καραγκιόζη από τις ύβρεις  και τις ανηθικότητες του τουρκικού προκατόχου του και έκανε μια σειρά από καινοτομίες στην τέχνη του θεάτρου σκιών όπως ότι: χρησιμοποίησε πρώτος την ασετιλίνη ως μέσο φωτισμού, κατασκευάσε φιγούρες από χαρτόνι, πρόσθεσε στον μπερντέ διάφορα τοπία, ανάλογα με την παράσταση,  καθιέρωσε την καλύβα του Καραγκιόζη και το σαράι του Πασά και να τα τοποθέτησε αντικριστά, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα κ.ά.

Ο Εξελληνισμένος Καραγκιόζης του  Σαρδούνη  εξαφανίζει το πλήθος των  βωμολοχιών του … και έτσι αρχίζει να γίνεται το θέαμα για όλη την οικογένεια αλλά και το αντίβαρο για κάθε μορφή εξουσίας και σκλαβιάς που δυστυχώς κάθε τόσο σκίαζε την Πατρίδα μας.

Ο Καραγκιόζης αποτελεί πια  το κατ’ εξοχήν Ελληνικό Παραδοσιακό Θέατρο Σκιών που μέσα στον μπερντέ του περιλαμβάνει όλη την Ελλάδα τόσο με την συμμετοχή χαρακτήρων όπως ο Ζακυνθινός Σιορ Διονύσιος, ο Βλάχος Μπαρμπαγιώργος, ο Πειραιώτης μάγκας Σταύρακας κ.α όσο και με την λαογραφία των μύθων,  των ηρώων, των δοξασιών, των ιστοριών και πολλών άλλων δρώμενων της κάθε περιοχής που αναβιώνουν σε κάθε ανάλογη παράσταση του Καραγκιόζη.

Τον καιρό εκείνο  ο μπερντές του Έλληνα Καραγκιόζη πυροδοτεί το αίσθημα της Ελευθερίας  και τον  μετατρέπει σε έναν Επαναστάτη που επιτυχημένα μπορεί και οργανώνει Επαναστατικά Κινήματα και να καθοδηγεί μέσα από τα κωδικοποιημένα μηνύματα που μεταδίδει στις Παραστάσεις του τους Καπεταναίους που παρακολουθούν με προσοχή ενώ ο εχθρός γελά με τα αστεία του χωρίς να ξέρει τι τον περιμένει.

Μετά την απελευθέρωση, ο Καραγκιόζης εγκαθίσταται μόνιμα στην Ελλάδα και από τις αρχές πλέον του 1900, μπορούμε να μιλάμε για καθαρά ελληνικό Καραγκιόζη. Το έργο του συνέχισαν οι τρεις βοηθοί και μαθητές του, Γιάννης Ρούλιας, Μέμος Χριστοδούλου και Θόδωρος Θεοδωρέλλος.

Το 1924, ιδρύεται στην Ελλάδα το Σωματείο Ελλήνων Καραγκιοζοπαικτών που αποτελείτο από 120 μέλη, μαθητές του Μίμαρου, του Ρούλια και του Μέμου. Ιδρυτές του Σωματείου ήταν οι γνωστοί παλιοί καλλιτέχνες του θεάτρου σκιών, Σωτήρης Σπαθάρης και Αντώνης Παπούλιας ή Μόλλας. Από τους πιο γνωστούς καραγκιοζοπαίκτες και μέλη του Σωματείου ήταν οι: Ανδρέας Αγιομαυρίτης, Γιάννης Μώρος, Μάρκος Ξανθάκης ή Ξάνθος, Κώστας Νταμαδάκης, Χρήστος Χαρίδημος, Παναγιώτης Μιχόπουλος, Γιάννης Παπούλιας, Σπύρος Κούζαρος, Βασίλης Αγαπητός, Ντίνος Θεοδωρόπουλος, Βασίλαρος, Γιάννης Πρεβεζάνος, Λευτέρης Κελαρινόπουλος, Μήτσος Μανωλόπουλος και πολλοί άλλοι που εμπλούτισαν τον ελληνικό Καραγκιόζη με έργα και  φιγούρες.

Εκείνη την περίοδο και μέχρι το 1940, η τέχνη του Καραγκιόζη άκμασε  σε όλη την ελληνική επικράτεια. Η γερμανική κατοχή κατόπιν, προκάλεσε την πρώτη κρίση του είδους αυτού, αλλά, παρόλα αυτά δεν χάθηκε χάρη στον αγώνα των δημιουργών του.

Με την εισβολή του έγχρωμου κινηματογράφου, ο Καραγκιόζης και η τέχνη του έτεινε να εκλείψει, ωστόσο, η επίπονη και επίμονη προσπάθεια του αξιόλογου καλλιτέχνη Ευγένιου Σπαθάρη ξαναζωντάνεψε το λαϊκό μας ήρωα.

Σήμερα, η θεατρική αυτή παράδοση συνεχίζεται με ενδιαφέρον από διάφορους παίκτες σε όλη την Ελλάδα και οι θεατές εξακολουθούν να τη δέχονται με μεγάλη αγάπη και απέραντη νοσταλγία. Πρόκειται για μια κληρονομιά πολύτιμη που δεν πρέπει να χαθεί  και αξίζει, γιατί  ο ήρωάς της είναι ο καθρέφτης της γνήσιας ελληνικής ψυχής.