Επιτύμβια στήλη της Ερεχθηίδος φυλής στην περιοχής του αρχαίου δήμου Αναγυρούντος

O δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, ενέκρινε την προμήθεια, από τις αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες, ενός πιστού αντιγράφου της επιτύμβιας στήλης της Ερεχθηίδος φυλής η οποία είχε στηθεί στον Τύμβο των Αθηναίων με χαραγμένα τα ονόματα των πεσόντων στον Μαραθώνα το 490 π.Χ., προκειμένου να το εγκαταστήσει σε κεντρικό σημείο της περιοχής του αρχαίου δήμου
Αναγυρούντος ως ελάχιστο φόρο τιμής των αρχαίων δημοτών της περιοχής και προς
υπερηφάνεια των σημερινών κατοίκων της Βάρης και της Βάρκιζας.
Ο αρχαίος δήμος Αναγυρούς εκτεινόταν στην σημερινή περιοχή της Βάρης και Βάρκιζας.

Η ενημέρωση έγινε από τον εμπειρογνώμονα του Δήμου σε θέματα Αρχαιοτήτων και Τοπικής Ιστορίας Χρήστο Διονυσόπουλο.

Οι δήμοι της Ερεχθηίδος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η φυλή Ερεχθηίς, με βάση τη διαίρεση του Κλεισθένη, είχε κατανεμηθεί σε διάφορες περιοχές, που καταλάμβαναν οι δήμοι, ^[3][4] που ανήκαν σε αυτήν και έφεραν τις ονομασίες:

1. Αγρυλή ή Αγροίλη ή Αγραυλή ή Αγρύλη, ο δημότης Αγρυλεύς.^[5] [6] Αρχικά ήταν, σύμφωνα με επιγραφές, διαμοιρασμένος σε 2 (δύο) δήμους, τον υπένερθεν, (κοντά στον Υμηττό) και τον καθύπερθεν, (στην αριστερή όχθη του ποταμού Ιλισού): Υπένερθεν Αγρυλή (Κάτω Αγρύλη) και Καθύπερθεν Αγρυλή (Άνω Αγρύλη). ^[7]
2. Καθύπερθεν Αγρυλή
3. Αναγυρούς ή Ανάγυρος, ο δημότης Αναγυράσιος,^[8] [9]
4. Ευώνυμος ή Ευωνύμεια ή Ευωνυμία ή Ευώνυμον, ο δημότης Ευωνυμεύς,^[10]
5. Θημακοί ή Θημακός, ο δημότης Θημακεύς,^[11] [12]
6. Κηδοί,^[13]
7. Κηφισιά, ο δημότης Κηφησιεύς, ^[14]
8. Λαμπτραί ή Λαμπραί, ο δημότης Λαμπτρεύς ή Λαμπρεύς ή,^[15] αρχικά ήταν διαμοιρασμένος σε 2 (δύο) δήμους: Καθύπερθεν Λαμπτραί (Άνω Λαμπτραί) και ο παράκτιος Παράλιαι Λαμπτραί (Κάτω Λαμπτραί).^[16]
9. Παράλιαι Λαμπτραί,
10. Παμβωτάδαι ή Παμβοτάδαι, ο δημότης Παμβωτάδης ή Παμβοτάδης,^{[17][18] [19]}
11. Περγασή ή Περγάση, ο δημότης Περγασεύς,^{[20][21][22] [23]} αρχικά ήταν διαμοιρασμένος σε 2 (δύο) δήμους: Υπένερθεν Περγασή (Κάτω Περγασή) και Καθύπερθεν Περγασή(Άνω Περγασή).
12. Καθύπερθεν Περγασή
13. Συβρίδαι, ο δημότης Συβρίδης,^[24][25][26]
14. Φηγούς, ο δημότης Φηγούσιος,^[27] [28]

Ο δήμος, πήρε το όνομά του από τον μυθικό επώνυμο ήρωα Ανάγυρο, ο οποίος τιμώρησε τους ασεβείς γείτονες, καταστρέφοντας εκ θεμελίων τα σπίτια τους, όταν αυτοί θέλησαν να ατιμάσουν το «Ηρώον» του ή το ιερό άλσος της περιοχής του δήμου. Αυτός ο μύθος τονίζεται ιδιαίτερα από τον Σουίδα, ο οποίος σημειώνει και για το «αναγυράσιο πνεύμα»,^[1] αναφερόμενος σε δυο κωμωδίες, μια του Διφύλου και σε μια ακόμα, ομώνυμη, του Αριστοφάνη, οι οποίες χρονολογούνται περί το 418/417 π.Χ. και είναι έργα από τα οποία διασώζονται σήμερα μόνο λίγα αποσπάσματα.^[2]

Μια άλλη υπόθεση αναφέρει ότι το όνομα του δήμου προέρχεται από το φυτό με την ονομασία «Αναγυρίς η δύσοσμη», (επιστημονική ονομασία: Anagyris foetida), το οποίο πιθανώς φυόταν στις εκτάσεις του δήμου και το οποίο αναπτύσσεται γενικά στην άμμο και στις πεδιάδες της ερήμου. Το φυτό αυτό το οποίο χρησιμοποιείται στην ιατρική,^[3] έχει δυσώδη οσμή, η οποία γίνεται περισσότερο έντονη, όσο περισσότερο τρίβεται.^[4]

Τοποθεσία του αρχαίου δήμου

Ο δήμος του Αναγυρούντος, ήταν δήμος της Παραλίας.^[5] Η θέση του δήμου βρισκόταν στην ακτή, νότια της Αθήνας και λίγο βόρεια του ακρωτηρίου του Ζωστήρα, ^[6] μεταξύ των δήμων των Αλών των Αιξωνιδών και του δήμου των Θορών,^[7] στην τοποθεσία που σήμερα είναι η περιοχή της Βάρης,^[8][9] η οποία υπάγεται σήμερα στον Δήμο Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης.

Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,^[10] ως μέλος της Ερεχθηίδας φυλής, συμμετείχε με 6 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη (307/306 – 224/223 π.Χ.) και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν με 8 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Ευρήματα – ανασκαφές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η θέση του δήμου ταυτίζεται με τη σημερινή Βάρη. Υπάρχουν τάφοι και κτερίσματα τα οποία χρονολογούνται από την γεωμετρική περίοδο. Το κέντρο του δήμου βρισκόταν στον λόφο της Λαθούριζας, όπου έχουν ανασκαφεί 25 μικρές οικίες, ιερό και βωμός με ευρήματα όπως πήλινα ειδώλια, πόρπες και σκουλαρίκια, τα οποία χρονολογούνται από τον 7ο-5ο αιώνα π.Χ. Γύρω από το λόφο έχουν βρεθεί θεμέλια κατοικιών και άλλα αρχαία υλικά, μερικά από τα οποία είναι εντοιχισμένα σε νεότερες κατασκευές, όπως ο νεκροταφικός ναός των Αγίων Πάντων. Στη θέση Ασύρματος έχει ανασκαφή κτίριο με είσοδο στην ανατολική πλευρά, το οποίο η αρχαιολόγος Μαρία Σούτου θεωρεί ότι ήταν αγορά, τόπος συνάθροισης των πολιτών και ίσως χώρος άσκησης.^[11]

Οι κάτοικοι του Αναγυρούντος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο δημότης του αρχαίου Αναγυρούντος ονομαζόταν Αναγυράσιος ή αναφερόταν με τη λέξη «Αναγυρουντόθεν», δηλαδή ότι προέρχεται από τον Αναγυρούντα.^[12]

Στην αρχαιότητα ήταν γνωστό το πνεύμα των κατοίκων του δήμου, που αναφερόταν και στις κωμωδίες. Υπήρξε επίσης μια παροιμία, η «Κινείν τον Ανάγυρον» ((αρχαία ελληνικά: Ἀναγύρον κινεῖν), η οποία αναφερόταν σε αυτούς οι οποίοι καταφερόμενοι εναντίον κάποιου, δίνουν τελικά την αφορμή να αποκαλυφθούν τα δικά τους ελαττώματα τα οποία είναι δυσώδη, όπως το φυτό του δήμου δηλαδή την «Αναγυρίδα τη δύσοσμη».^[13] Ο δήμος ήταν επίσης γνωστός για τα ψάρια του.^[14]

Ο Παυσανίας αναφέρει ότι υπήρχε ναός της Μητρός των θεών (μητέρα των θεών Απόλλωνα και Αρτέμιδας) της Λατούς.^[15] Τα ερείπια του δήμου ανακαλύφθηκαν, κατά τον 19ο αιώνα, ^[16] κοντά στο τότε χωριό της Βάρης.^[7] [17] Ήδη από τον πέμπτο αιώνα π.Χ., υπήρχε οχύρωση, πιθανώς και για διευκόλυνση της θαλάσσιας σηματοδότησης, η οποία έλεγχε τις αττικές ακτές από τον Πειραιά προς τη νότια άκρη της.

Προσωπικότητες από τον Αναγυρούντα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από το δήμο του Αναγυρούντος, όπως ο βουλευτής Βαβύλαος ο Αναγυράσιος γιος του Ξενοκλείδη, ο βουλευτής Δημαίνετος ο Αναγυράσιος, ο βουλευτής Δημήτριος ο Αναγυράσιος, ο στρατηγός Δημόδοκος ο Αναγυράσιος, ο βουλευτής Δημοφών ο Αναγυράσιος, ο βουλευτής Διόδωρος ο Αναγυράσιος γιος του Κροίσου, ο χιλίαρχος Διόδωρος ο Αναγυράσιος γιος του Οινοστράτου, ο βουλευτής Διονύσιος ο Αναγυράσιος, ο βουλευτής Δόκιμος ο Αναγυράσιος, ο ταμίας του ιερού της Αθηνάς Δωρόθεος ο Αναγυράσιος κ.α.^[18]