Δήμος Νέας Σμύρνης: Στα σκουπίδια σημαντικό αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών!

της Ελένης Γρηγοριάδου

 Λίγο πριν την εκπνοή του 2023, και πριν αναλάβει στην πόλη μας η νέα Δημοτική Αρχή, δημοσιεύω αυτό το θέμα, το οποίο, σαν «απόγονοι Ποντίων», μου προκαλεί μεγάλη θλίψη. Πρόκειται για το πολύτιμο Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών (1930) το οποίο ουσιαστικά βρέθηκε στα σκουπίδια του Δήμου Νέας Σμύρνης το 2021.

Την περίοδο από 25/01/2021-25/01/2023 συνεργάστηκα σαν φωτορεπόρτερ, με σύμβαση μέσω ΟΑΕΔ, με το Γραφείο Τύπου του Δήμου Νέας Σμύρνης. Τον Ιούνιο του 2021, κλήθηκα μαζί με υπάλληλο του Δήμου και με εντολή Αντιδημάρχου, να φωτογραφίσω, να καταγράψω και να ψηφιοποιήσω Αρχείο του Δήμου που βρίσκονταν σε μια αποθήκη του Δήμου Νέας Σμύρνης και θεωρούνταν σημαντικό, διότι η πόλη τον επόμενο χρόνο (2022) θα γιόρταζε τα 100 χρόνια από την ίδρυσή της και έπρεπε κάτι να παρουσιάσουν.   

Επρόκειτο για μια αποθήκη φαντασμάτων,  καθώς φιλοξενούσε σωρούς εγγράφων, φακέλων, κιβωτίων, παλιών κλιματιστικών και υπολογιστών, μέσα σε σωρούς σκόνης. Μπροστά σ’ αυτό το σκηνικό σ’ έπιανε απελπισία.  Ένα σπουδαίο αρχειακό υλικό ατάκτως ερριμμένο…

Η εντολή του Αντιδημάρχου ήταν σαφής:

Φωτογράφιση των έργων ως έχουν, με έμφαση σε φωτογραφίες, λεζάντες, κείμενα, έγγραφα. Στη συνέχεια αποκόλληση όλων αυτών των πολύτιμων στοιχείων από τις κορνίζες και τακτοποίησή τους, από την υπάλληλο, σε φακέλους και εν συνεχεία, πέταμα των κορνιζών στα σκουπίδια, με στόχο αυτό το υλικό, ν’ αξιοποιηθεί μ’ ένα λεύκωμα αφιερωμένο στα 100 χρόνια της πόλης που θα εορτάζονταν μεγαλοπρεπώς το 2022, όπως χαρακτηριστικά τόνιζε με πειθώ ο κ. Αντιδήμαρχος.

Μάταια προσπάθησα να μεταπείσω τον κ. Αντιδήμαρχο να μην καταστραφούν τα έργα, αντιθέτως να φωτογραφηθούν, συντηρηθούν, αξιοποιηθούν και να εκτεθούν παράλληλα με την παρουσίαση του λευκώματος, διότι επρόκειτο για σπάνια Ιστορικά Τεκμήρια και η διάσωσή τους θα συνέβαλε στην ανάδειξη και την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης μας. Ο κ. Αντιδήμαρχος ήταν ανένδοτος….

Κατέγραψα και φωτογράφισα λοιπόν στις 16 και 18 Ιουνίου 2021 αυτό το ιστορικό αρχείο με σκοπό την ψηφιοποίηση και τεκμηρίωση φωτογραφικού αρχείου που θα ήταν προσβάσιμο σε όλους. Τίποτα φυσικά απ’ όλα αυτά δεν έγινε. Τα 100 χρόνια της πόλης, το 2022, γιορτάστηκαν μ’ ένα φεστιβάλ σε λογική franchising, πέρασαν αδιάφορα και λεύκωμα επίσημο δεν κυκλοφόρησε στο προσκήνιο.

 Το Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 1930  ΙΔΡΥΤΡΙΑ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ: ΜΕΛΠΩ MERLIER ΛΟΓΟΘΕΤΗ / ΤΟ ΕΡΓΟ, ΟΙ ΕΠΑΡΧΙΕΣ, Σμύρνη 1922, η άφιξη στην Ελλάδα, αποτελούνταν από 93 έργα, πλαισιωμένα με ξύλινες αντικέ κορνίζες (1,20Χ90cm), αριθμημένες ανά ενότητες από το 1 εως το 93. Μια αξιοθαύμαστη, αναλυτική αναφορά απ’ όλες τις περιοχές του Πόντου, μέσα από σπάνιες ανέκδοτες φωτογραφίες, χειροποίητους χάρτες, δημόσια έγγραφα, επιστολές, μαρτυρίες, πολλά απ’ αυτά πρωτότυπα χειρόγραφα, εκτεθειμένα σε κάθε έργο με τη μορφή κολάζ! Μια καταπληκτική έκθεση έτοιμη για αξιοποίηση, το μόνο που χρειαζόταν ήταν λίγη συντήρηση, όπου μέσα απ’ αυτήν ξετυλίγονταν εκατοντάδες πολύτιμες πληροφορίες για τις ελληνικές επαρχίες, τα χωριά, τον πληθυσμό τους, τις ενορίες, τα φιλανθρωπικά σωματεία, την καθημερινή ζωή, κάποιες τόσο συγκλονιστικές που τηρούσα ενός λεπτού σιγή μπροστά στο έργο!

Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών δημιουργήθηκε όταν, με την καταστροφή του 1922, έγινε κοινή συνείδηση στην ελληνική κοινωνία η ανάγκη αποτύπωσης του πολιτισμού και της ιστορίας των μικρασιατικών κοιτίδων του προσφυγικού πληθυσμού που συνέρρευσε στην Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Τότε, η μουσικολόγος Μέλπω Λογοθέτη-Μερλιέ και ο σύζυγός της ελληνιστής Οκτάβιος Μερλιέ τέθηκαν επικεφαλής μιας κίνησης για τη διάσωση της πρόσφατης μικρασιατικής ιστορίας.

Αυτό το αρχείο παρά την ιστορική του αξία βρέθηκε παραμελημένο στην βρώμικη αποθήκη και μετά στα σκουπίδια. Το φωτογράφισα, το διάβασα και βλέποντας τα ιστορικά στοιχεία, σαν φωτοεισηδεογράφος και σαν «απόγονοι Ποντίων», ένιωσα ότι έχω μια ευθύνη – αν μη τι άλλο απέναντι στους προγόνους μου που ήρθαν απ’ την Τραπεζούντα και τη Κερασούντα το 1922 – να το διασώσω και να το αποκαλύψω. Δεν είμαι ιστορικός, είμαι όμως φωτογράφος- ερευνήτρια και σκύβω με σεβασμό το κεφάλι στα παλιά αρχεία ρουφώντας τις πληροφορίες!

Παράπεσε, κανείς δεν αντιλήφθηκε την αξία του???? Εμείς, οι «απόγονοι Ποντίων» έχουμε ερωτήματα και ζητάμε απαντήσεις…..

Αν έχει απομείνει κάτι απ’ το πρωτότυπο αρχείο πρέπει ν’ αναδειχθεί διότι αποτελεί Ιστορικό Τεκμήριο Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Λίγο πριν φύγει το 2023 δημοσιεύω ένα μικρό τμήμα από τα 93 έργα που φωτογράφισα, ευελπιστώντας ότι κάποιοι /ες θα ευαισθητοποιηθούν και θα μεριμνήσουν για την προστασία του.