Από τη Σμύρνη της Ιωνίας στη Νέα Σμύρνη της Αττικής

Kατά την αρχαιότητα η Σμύρνη υπήρξε μια σπουδαία πόλη, κυρίως λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Το φυσικό λιμάνι της, σε συνδυασμό με την εύκολη πρόσβαση στους χερσαίους δρόμους που τη συνέδεαν με το εσωτερικό της Μικράς Ασίας, συντέλεσαν στην αξιοσημείωτη ακμή της πόλης πολύ πριν από τα κλασικά χρόνια. Η πρώτη φάση της αρχαίας Σμύρνης (Παλαιά Σμύρνη) εντοπίζεται στη βορειοανατολική γωνία του ομώνυμου κόλπου. Στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. η πόλη μετακινήθηκε σε νέα θέση, στην πλαγιά του λόφου Πάγου.
Σύμφωνα με τις μυθολογικές πληροφορίες του Στράβωνα, η πόλη ιδρύθηκε από την αμαζόνα
Σμύρνα, από την οποία και πήρε το όνομά της. Άλλη εκδοχή θέλει τη Σμύρνα σύζυγο του Θεσσαλού Θησέα, ιδρυτή της πόλης με το όνομά της. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η Σμύρνα ή Μύρρα ήταν κόρη του Κύπριου βασιλιά Κινύρα. Από τον ανόσιο έρωτα της Σμύρνας με τον Κινύρα γεννήθηκε ο Άδωνις, ενώ η ίδια μεταμορφώθηκε στο ομώνυμο αρωματικό φυτό. Αυτή η παράδοση συνδέεται με τον θάμνο Myrrha commifera, από τον οποίο εξάγεται η σμύρνα ή μύρρα, ευώδης κομιορητίνη που χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και τη θυμίαση. Η Myrrha commifera απαντά στη Μέση Ανατολή και τη βορειοανατολική
Αφρική. Η Σμύρνα αναφέρεται εναλλακτικά και ως κόρη του βασιλιά της Βύβλου Φοίνικα ή του Ασσύριου βασιλιά Θείαντος.
Τα πρωιμότερα ίχνη κατοίκησης στην περιοχή της Σμύρνης ανάγονταιστα μέσα της 7ης χιλιετίας π.Χ. Εντοπίστηκαν στη θέση Yeşilova Hoyuk και τη γειτονική Yassitepe Hoyuk, στην πεδιάδα του Μπουρνόβα. Έτσι, η Σμύρνη αποτελεί μία από τις αρχαιότερες εστίες κατοίκησης στη Μεσόγειο. Ο οικισμός που αποτέλεσε τον πυρήνα της Παλαιάς Σμύρνης ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της 3ης χιλιετίας και εντοπίζεται στα βορειοδυτικά των παραπάνω θέσεων. Κατά την εποχή συγκρότησης του οικισμού, ο λόφος αποτελούσε πιθανότατα μικρό νησί που συνδεόταν με την ξηρά μέσω ενός πολύ στενού ισθμού. Οι κάτοικοι της προϊστορικής Σμύρνης, κατά πάσα πιθανότητα Λέλεγες ή Κάρες, υπήρξαν φορείς ενός από τους πιο προηγμένους πολιτισμούς της Μικράς Ασίας. Οι πολλαπλές αναλογίες και ομοιότητες του σμυρναϊκού πολιτισμού με αυτόν της Τροίας έχουν οδηγήσει τους αρχαιολόγους στην υπόθεση της ύπαρξης στενής σχέσης μεταξύ τους.
Γύρω στα μέσα της 2ης χιλιετίας η περιοχή της Σμύρνης εντάχθηκε στην αυτοκρατορία των Χετταίων. Ο 12ος αιώνας υπήρξε εποχή μεγάλων αναταραχών, που οδήγησαν στην καταστροφή της Τροίας, των μυκηναϊκών ανακτόρων, της πρωτεύουσας της Χεττιτικής αυτοκρατορίας Χαττούσας και πολλών άλλων θέσεων κατά μήκος των ακτών της ανατολικής Μεσογείου.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, η περιοχή της Σμύρνης αποικίστηκε από Αιολείς της Κύμης στις αρχές της 1ης χιλιετίας. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως σημαντικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, τα οποία ανάγονται χρονολογικά στο δεύτερο μισό του 10ου αιώνα. Κατά την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, η Σμύρνη αποτελούσε οικισμό, προστατευμένο από ισχυρό τείχος, μέσα στο οποίο κατοικούσαν πάνω από χίλιοι άνθρωποι, ενώ πολλοί περισσότεροι κατοικούσαν στα γύρω χωριά καλλιεργώντας αμπέλια και ελιές ή ψαρεύοντας. Όλος αυτός ο πληθυσμός συναποτέλεσε την πόλη-κράτος της Σμύρνης, η οποία κατά μία παράδοση υπήρξε και η γενέτειρα του μεγάλου ποιητή Ομήρου.
Το έτος 688 π.Χ. αναφέρεται από τους ιστορικούς ως χρονολογία κατάληψης της αιολικής Σμύρνης από τους Κολοφώνιους και της συνακόλουθης ένταξης της πόλης στην Ιωνική Δωδεκάπολη. Στη διάρκεια του δεύτερου τετάρτου του 7ου αιώνα, η Σμύρνη δέχτηκε την επίθεση του Λυδού βασιλιά Γύγη. Οι κάτοικοι της πόλης απέκρουσαν τα λυδικά στρατεύματα αντιστεκόμενοι με τόσο σθένος, ώστε οι υπόλοιποι Έλληνες να τους θεωρούν υποδείγματα ανδρείας και να μιλούν για τα ≪Σμυρναίων τολμήματα≫ και τον ≪Σμυρναίον τρόπο≫. Παρ’ όλα αυτά, οι Λυδοί υπό τις διαταγές του Αλυάττη Γ΄ επιτέθηκαν ξανά στη Σμύρνη κατά
την τελευταία δεκαετία του 7ου αιώνα. Η πόλη κατακάηκε από τους κατακτητές και οι κάτοικοι σκορπίστηκαν σε μικρά χωριά στην περιφέρεια της Σμύρνης. Το 545 π.Χ. η Σμύρνη καταστράφηκε ολοκληρωτικά από τους Πέρσες με αρχηγό τον Κύρο Β΄ τον Μεγάλο.
Από την ένταξή της στην Ιωνική Δωδεκάπολη έως την καταστροφή της από τους Πέρσες η Σμύρνη γνώρισε αξιοσημείωτη ακμή και κυριάρχησε ως εμπορική δύναμη στο Αιγαίο και τη δυτική Μικρά Ασία. Οι ανασκαφές στην Παλαιά Σμύρνη, οι οποίες διενεργήθηκαν πρωτίστως από τον πολύ γνωστό Τούρκο αρχαιολόγο Ekrem Akurgal, έχουν αποκαλύψει σημαντικά κτήρια, κατοικίες με πολυάριθμα δωμάτια και ισχυρότατα οχυρωματικά έργα. Το πιο σημαντικό ιερό ήταν αφιερωμένο στη θεά Αθηνά και η πιο εκτεταμένη αρχιτεκτονικά φάση του τοποθετείται στον 7ο αιώνα. Η πόλη είχε χτιστεί με βάση το περίφημο ιπποδάμειο σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι ήταν οργανωμένη σε πολεοδομικά τετράγωνα κανονικού σχήματος οριζόμενα από δρόμους με προσανατολισμό Β-Ν και Α-Δ τεμνόμενους σε ορθές γωνίες.

Λεζάντα: Tα ερείπια του αρχαίου – βυζαντινού φρουρίου της Σμύρνης στην κορυφή του Πάγου.

Στο επόμενο: η Σμύρνη την εποχή του Μεγαλέξανδρου.