“Αστική Γεωργία: Κοινωνική ένταξη και βιώσιμη πόλη”
Κείμενο Eισήγησης στην Ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο με θέμα: “Αστική Γεωργία: Κοινωνική ένταξη και βιώσιμη πόλη”
Του Πάνου Τότσικα (μέλος Αυτοδιαχειριζόμενου Αγρού στο Ελληνικό)
Ο «Αυτοδιαχειριζόμενος αγρός στο Ελληνικό», είναι μια αυτόνομη συλλογικότητα πολιτών η οποία ιδρύθηκε από την Συνέλευση της 17ης Ιανουαρίου 2011. Το «κάλεσμα» ομάδας πρωτοβουλίας γι αυτήν την Συνέλευση, αποτέλεσε το πλαίσιο συμφωνίας όσων συσπειρώθηκαν στη συνέχεια στη συλλογικότητα. Είχε προηγηθεί μια διαδικασία «κινηματικής διαβούλευσης» με βάση το κείμενο «Πρόταση για νέες παραγωγικές δραστηριότητες στον αστικό χώρο», το οποίο κατατέθηκε στον Δήμο Ελληνικού. Ακολούθησαν μια σειρά συναντήσεις, από τις οποίες προέκυψε η δημιουργία ενός πιλοτικού αγρού σε έκταση 2,5 στρεμμάτων, στον χώρο της πρώην Αμερικάνικης βάσης, στο Ελληνικό.
Ο «Aυτοδιαχειριζόμενος αγρός στο Ελληνικό», εντάσσεται στα πλαίσια του αγώνα για την αποτροπή της ιδιωτικοποίησης και της εμπορευματοποίησης του χώρου του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού, την διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα του και την δημιουργία στην περιοχή ενός Μητροπολιτικού Πάρκου υψηλού πράσινου καθώς και κοινωφελών, αθλητικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Στα πλαίσια αυτής της πρότασης προβλέπεται η αξιοποίηση των υφιστάμενων κτιριακών εγκαταστάσεων του πρώην αεροδρομίου για την κάλυψη κοινωνικών αναγκών και η αποτροπή της περαιτέρω δόμησης των υφιστάμενων ελεύθερων χώρων.
Όπως αναφέρεται και στον επίλογο της «Πρότασης για νέες παραγωγικές δραστηριότητες στον αστικό χώρο», «…στις σημερινές δύσκολες συνθήκες και στα ακόμη δυσκολότερα χρόνια που έρχονται πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας που να απαντούν στις ανάγκες εκπαίδευσης, περίθαλψης, στέγασης, διατροφής κάποιων πληθυσμιακών ομάδων που αντιμετωπίζουν ακόμη και προβλήματα επιβίωσης. Ήδη υπάρχουν και λειτουργούν συλλογικές κουζίνες, παραγωγικοί και καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, κοινωνικά ιατρεία. Καιρός είναι να δημιουργήσουμε σε κατάλληλους χώρους και «αυτοδιαχειριζόμενους αστικούς αγρούς», σε συνεργασία με όσους κοινωνικούς φορείς και συλλογικότητες είναι διατεθειμένοι να κινηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση».
Στο διάστημα της λειτουργίας του «Αυτοδιαχειριζόμενου αγρού στο Ελληνικό» έχουν μοιραστεί δωρεάν χιλιάδες ντόπιοι παραδοσιακοί σπόροι και έχει διατεθεί ένα μέρος από τα παραγόμενα λαχανικά στην κοινωνική υπηρεσία του Δήμου Ελληνικού-Αργυρούπολης προκειμένου να δοθούν σε άπορους δημότες, σε κοινωφελή ιδρύματα που παρέχουν συσίτια, σε συλλογικές κουζίνες καθώς και άλλες συλλογικότητες.
Αρχές και στόχοι
O “Αυτοδιαχειριζόμενος Αγρός στο Ελληνικό» πιστεύει σε ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης και οργάνωσης των κοινωνιών όπου «ο άνθρωπος και η φύση είναι πάνω από τα κέρδη», όπου η ζωή, ο πλουραλισμός, η αυτοδιαχείριση, η περιβαλλοντική και κοινωνική δικαιοσύνη ορίζουν μια αλληλέγγυα οικονομία διαφοροποιημένη από το μοντέλο της σημερινής πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης το οποίο χαρακτηρίζεται από την απληστία, τον ανταγωνισμό, τον ατομικισμό και την βία κατά των προσώπων.
Στόχοι της συλλογικότητας είναι η διάδοση της βιολογικής καλλιέργειας μέσα στον ιστό της πόλης, η καλλιέργεια και συγκομιδή βιολογικών προϊόντων με υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, η ανταλλαγή γνώσεων με άλλες ομάδες και βιοκαλλιεργητές που ασχολούνται με το ίδιο αντικείμενο, η συνδρομή κοινωνικών ομάδων που έχουν ανάγκη, η ενίσχυση κοινωνικών δράσεων και η επέκταση της καλλιέργειας σε τμήμα του χώρου του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού καθώς και σε άλλους ελεύθερους χώρους της ευρύτερης περιοχής.
Η δράση αυτή, μέσα από τις αρχές της συλλογικότητας, της συντροφικότητας, της ισονομίας και της συνεχούς εκπαίδευσης μπορεί να αποτελέσει ταυτόχρονα εργαστήριο έρευνας για την ανάπτυξη ενός νέου τύπου κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων, να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ αστών και αγροτών και να φέρει κοντά στην φύση τον άνθρωπο της πόλης. Η ομαδικότητα, η συνεργασία, η συντροφικότητα, το κοινό όνειρο, θα δείξουν ένα δρόμο για έξοδο από την κρίση, κυρίως την κοινωνική. Η εμπειρία από την μέχρι σήμερα λειτουργία του πιλοτικού, αυτοδιαχειριζόμενου αγρού στον χώρο της πρώην αμερικάνικης βάσης του Ελληνικού, αποδεικνύει την «εφικτότητα της ουτοπίας».
Με αυτή την έννοια, o «Αυτοδιαχειριζόμενος αγρός στο Ελληνικό, στηρίζει τις δραστηριότητες της πλατφόρμας «Ένας άλλος κόσμος» και συμμετείχε στα δύο Εναλλακτικά Φεστιβάλ Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας, που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2012 και 2013 στον χώρο του Πολιτιστικoύ Κέντρου Ελληνικού.
Οικολογική διαχείριση
Η ανάγκη για επαναπροσδιορισμό της ζωής και επιστροφή στη γη, απασχολεί τα αστικά κέντρα και γεννά νέες πρωτοβουλίες. Ο «Αυτοδιαχειριζόμενος αγρός στο Ελληνικό» δεν διαφέρει σε τίποτα από έναν οικολογικά διαχειριζόμενο λαχανόκηπο, όπου κι αν βρίσκεται αυτός. Έχει ως πρότυπο παραγωγής την βιωσιμότητα (αειφορία) όπου ο στόχος παραγωγής προϊόντων είναι σε αρμονική συνύπαρξη με το φυσικό περιβάλλον και οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιεί δεν πρόκειται να λείψουν ούτε στις παρούσες ούτε και στις μελλοντικές γενεές.
Με δεδομένο το πυκνοδομημένο περιβάλλον της Αθήνας, το πρώτο που έπρεπε να γίνει στον διατιθέμενο χώρο, ήταν να διατηρηθεί το φυσικό κεφάλαιο αλλά και να εμπλουτιστεί με άλλα φυτά ώστε να ενθαρρυνθεί η βιοποικιλότητα και η οικολογική ισορροπία.
Στον «Αυτοδιαχειριζόμενο αγρό στο Ελληνικό» οι καλλιέργειες χωρίζονται σε χειμερινές και καλοκαιρινές. Οι σπόροι προέρχονται από την Κοινότητα «Πελίτι» και όχι μόνο. Στις φυτεύσεις (ντομάτες, πιπεριές, μαρούλια , λαχανίδες, πράσα κ.ά) χρησιμοποιήθηκαν έτοιμα φυτά προσφορά του βιοκαλλιεργητή Θοδωρή Αρβανίτη. Δεν χρησιμοποιούνται σπόροι-υβρίδια, τα οποία δεν αναπαράγονται. Παράλληλα με τις άλλες δραστηριότητες λειτουργεί τράπεζα σπόρων αποτελούμενη από μια μεγάλη γκάμα ποικιλιών πολλές από τις οποίες κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Για τις ανάγκες των φυτών σε λιπαντικά στοιχεία και οργανική ουσία, χρησιμοποιείται κοπριά από αιγοπρόβατα ελευθέρας βοσκής, άλογα και κότες αλλά και φυσική κομπόστα που προέρχεται από τους σωρούς κομποστοποίησης μέσα στον αγρό και από έναν κομποστοποιητή κλειστού τύπου που υπάρχει στον χώρο. Επίσης γίνεται χρήση μικροοργανισμών, στάχτης, τσουκνιδόζουμου και άλλων φυσικών παραγόμενων ζωμών. H φυτοπροστασία βασίζεται κυρίως στην πρόληψη, ενώ η άρδευση γίνεται από νερό του δικτύου, με αυτόματο πότισμα.