Τα πολεμικά καταφύγια των νοτίων προαστίων (EIKONEΣ)

Ένα ακόμη παλαιό και άγνωστο υπόγειο έργο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπάρχει ξεχασμένο και εγκαταλειμμένο για χρόνια, στο υπέδαφος των νοτίων προαστίων του λεκανοπεδίου, στην περιοχή της Βούλας. Ένα γερμανικό καταφύγιο που μας θύμισε και τα άλλα που έχουμε κατά καιρούς επισκεφτεί, πάντα με σεβασμό και αγάπη προς τη σύγχρονη ελληνική ιστορία, και με την επιθυμία να αναδεικνύονται τα σπουδαία αυτά μνημεία της, που τόσο άδικα το ελληνικό κράτος έχει ξεχάσει και εγκαταλείψει. Υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια της εποχής του Β΄ Παγκοσμίου, κατασκευασμένα είτε από την κυβέρνηση Μεταξά (δεκαετία ’30), είτε από τις δυνάμεις κατοχής αργότερα, υπάρχουν στην Αθήνα (Λυκαβηττός, Αρδηττός, Πολύγωνο, κ.α.), στον Πειραιά (Προφ. Ηλίας, Καστέλα, Δραπετσώνα, κ.α.), στα νότια προάστια (Ελληνικό, Βούλα, Γλυφάδα), στα βόρεια (Κηφισιά, Παπάγου, Ψυχικό), στο Σούνιο, στη Ραφήνα και γενικότερα θα λέγαμε παντού, και σε όλη την Ελλάδα! Εν καιρώ θα παρουσιάζουμε σε αυτό τον ιστότοπο όσα από αυτά μπορούμε, με την ελπίδα κάποτε να αξιοποιηθούν, πριν καταλήξουν να είναι …αρχαιολογικά μνημεία!

Το συγκεκριμένο καταφύγιο βρίσκεται σε πάρα πολύ καλή κατάσταση, αφού όπως πληροφορηθήκαμε, είχε κατά το παρελθόν συντηρηθεί από το στρατό, πριν να εγκαταλειφθεί. Διαθέτει διπλή είσοδο (και διπλή έξοδο) προς τους υπόγειους θαλάμους και διαδρόμους του, τηρώντας γενικά μία κάποια συμμετρική διάταξη, τουλάχιστον όσον αφορά τις δύο προσβάσεις (είσοδο – έξοδο).

 Σκαλοπάτια που κατεβαίνουν προς τα κάτω ξεκινούν από την επιφάνεια, από δύο αντικριστά σημεία, και καταλήγουν κυκλικά σε έναν κοινό προθάλαμο στο κέντρο του οποίου υπάρχει η είσοδος που οδηγεί σε μια άλλη σκάλα που κατεβαίνει στο χώρο του καταφυγίου, το πολύ 15 μέτρα βαθύτερα από την (ήδη υπερυψωμένη) επιφάνεια.

 

Ανδρέας Κονδύλης: Οκτώ αλήθειες για το νέο Δημαρχείο Αλίμου

 Τα τοιχώματα είναι κατασκευασμένα από λιθοδομή (πέτρα) ενώ η αψιδωτή (καμπυλωτή) οροφή από σκυρόδεμα (μπετόν) όπως συνηθιζόταν σε παρόμοιες κατασκευές. Και στοκαταφύγιο του Προφήτη Ηλία (Πειραιά) έχουμε επίσης πέτρινα τοιχώματα και τσιμεντένια οροφή, ενώ αλλού (Αρδηττός, Ραφήνα) ολόκληρη η κατασκευή είναι από μπετόν. Να σημειωθεί ότι η οροφή είναι βαμμένη με άσπρο χρώμα, δείγμα της συντήρησης που είχε δεχθεί ο χώρος, που λόγω της θέσης του έχει διατηρηθεί καθαρός και μακριά από ανεπιθύμητες επισκέψεις περιθωριακών. Πόρτες όμως δεν υπάρχουν στα ανοίγματα, παρ’ όλη την παρουσία μεταλλικών μεντεσέδων.

Μερικές μέρες μετά την επίσκεψη στο καταφύγιο της Βούλας, στην ίδια ευρύτερη περιοχή, αλλά μέσα στα όρια της Γλυφάδας, εντοπίσαμε έκπληκτοι ένα ακόμη (δίδυμο) καταφύγιο! Και να που σε περιοχές που δε “φημίζονται”, όπως η Γλυφάδα και η Βούλα, εμφανίζονται υπόγεια καταφύγια της εποχής του 1940, για τα οποία μέχρι σήμερα δε μίλησε ποτέ κανείς.

Το καταφύγιο της Γλυφάδας είναι σχεδόν πανομοιότυπο με αυτό της Βούλας που είδαμε παραπάνω, λίγο όμως μεγαλύτερο και εντελώς εγκαταλειμμένο και αφρόντιστο, ίσως και από την εποχή που το άφησαν οι Γερμανοί. Έλειπε οτιδήποτε μεταλλικό από το εσωτερικό, όπως τα στηρίγματα για τις πόρτες και οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Υπήρχαν σημειώσεις στους τοίχους από επισκέπτες παλαιότερων εποχών (δεκαετίας κυρίως του 1950-60), οι χαρακτηριστικές φωλιές πολυβόλου σκουριασμένες στα σκαλιά εισόδων εξόδων (κι εδώ είχαμε δύο διπλές συμμετρικές εισόδους), υδραυλικά φρεάτια, η τριπλή δεξαμενή νερού και πλήθος θαλάμων και υπογείων τούνελ που τους συνέδεαν, σε διάταξη κατασκευής ακριβώς ίδια με του καταφυγίου της Βούλας!

Ακόμη και τα αινιγματικά σύμβολα στα τσιμεντένια πλαίσια σε όλες τις πόρτες ήταν τα ίδια και εδώ! Προφανώς τα δύο καταφύγια δημιουργήθηκαν από το ίδιο ακριβώς συνεργείο κατασκευής, και την ίδια ακριβώς χρονική περίοδο. Άραγε πόσα ακόμη άγνωστα όμορφα μυστικά υπάρχουν κρυμμένα στο αθηναϊκό υπέδαφος, και κανείς δεν τα γνωρίζει;