Δύο παρεμβάσεις απειλούν το ρέμα της Πικροδάφνης
Το ρέμα της Πικροδάφνης, το τελευταίο ρέμα των νοτίων προαστίων της Αθήνας που έχει παραμείνει στη φυσική του μορφή στο μεγαλύτερο μέρος του, ετοιμάζεται να δεχτεί δυο ισχυρά πλήγματα.
Το πρώτο προέρχεται από τα έργα κατασκευής αγωγών ομβρίων υδάτων στην Ηλιούπολη, με τα οποία μεταφέρονται στο ρέμα της Πικροδάφνης νερά που σχεδόν θα τριπλασιάσουν την ποσότητα εκείνων που ήδη εκρέουν σε αυτό.
Το δεύτερο πλήγμα προέρχεται από την κατ’ επίφαση «Μελέτη ανάπλασης ρέματος Πικροδάφνης (από λεωφόρο Βουλιαγμένης έως την εκβολή)», η οποία ουσιαστικά ισοδυναμεί με την τσιμεντοποίηση του ρέματος.
Την ευθύνη για αυτές τις εξελίξεις, που θέτουν σε κίνδυνο τόσο την ικανότητα του ρέματος να παρέχει αποτελεσματική αντιπλημμυρική προστασία όσο και την περιβαλλοντική του αξία, έχει η Περιφέρεια Αττικής.
Το ρέμα της Πικροδάφνης, που έχει νερό συνήθως όλο τον χρόνο, πηγάζει από τον Υμηττό, στην περιοχή του Καρέα, διέρχεται μέσα από τους Δήμους Βύρωνα, Ηλιούπολης, Αγίου Δημητρίου, Παλαιού Φαλήρου και εκβάλλει στη θάλασσα, εντός των ορίων του Δήμου Αλίμου, στην ακτή Εδέμ.
Με την ολοκλήρωση της κατασκευής των αγωγών ομβρίων υδάτων που έχουν ξεκινήσει στην Ηλιούπολη, μεταφέρονται στο ρέμα της Πικροδάφνης τα όμβρια ύδατα έκτασης 3 τετρ. χλμ. που δεν καταλήγουν σήμερα σε αυτό και των οποίων φυσικός αποδέκτης είναι το ρέμα Τραχώνων.
Οπως καταγγέλλει το Δίκτυο Πολιτών για τη διάσωση του ρέματος της Πικροδάφνης, αυτά τα επιπλέον νερά τριπλασιάζουν σχεδόν την παροχή του ρέματος της Πικροδάφνης στο σημείο που συμβάλλουν σε αυτό, στη γέφυρα της λεωφόρου Βουλιαγμένης.
Καταπτώσεις πρανών
Συγκεκριμένα, σε περίπτωση ακραίας βροχόπτωσης, απ’ αυτές που συμβαίνουν μια φορά στα πενήντα χρόνια, θα προσαυξάνουν την παροχή του ρέματος της Πικροδάφνης στη γέφυρα της λεωφόρου Βουλιαγμένης κατά 42,50 κυβικά μέτρα/δευτερόλεπτο, όταν η παροχή του στο σημείο αυτό είναι 22,30 κυβικά μέτρα/δευτερόλεπτο, σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη που πραγματοποίησε το «Εργαστήριο Εγγειοβελτιωτικών Εργων και Διαχείρισης Υδατικών Πόρων» του ΕΜΠ με την επίβλεψη του κ. Γ. Τσακίρη, καθηγητή ΕΜΠ.
Επιπλέον, η σημαντική προσαύξηση της παροχής του ρέματος της Πικροδάφνης με τα όμβρια ύδατα περιοχών που δεν ανήκουν στη λεκάνη απορροής του θα πολλαπλασιάσει τους κινδύνους καταπτώσεως των πρανών του, ιδιαίτερα στην περιοχή του Αγίου Δημητρίου, όπου σε αρκετά σημεία η ευστάθειά τους είναι ήδη οριακή, και θα αυξήσει τις πιθανότητες πλημμυρικών φαινομένων στις εκβολές του, στο Παλαιό Φάληρο και στον Αλιμο και συγκεκριμένα στα τελευταία χίλια μέτρα της κοίτης του.
Αν και κάτοικοι του Αγίου Δημητρίου και του Παλαιού Φαλήρου είχαν προσφύγει στις 15/1/2015 στο Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας την ακύρωση των έργων, αυτό με πρόσφατη απόφασή του απέρριψε την αίτησή τους, κρίνοντας ότι κατατέθηκε εκπρόθεσμα. Επιχείρημα που επικαλέστηκαν ο Δήμος Ηλιούπολης, η Περιφέρεια Αττικής και η εταιρεία Τομή ΑΒΕΤΕ (συμφερόντων ομίλου Μπόμπολα), που είναι ο ανάδοχος του έργου.
Στην πράξη, το ΣτΕ δεν υπεισήλθε στην ουσία της υπόθεσης, αν τα έργα δηλαδή κατασκευής των αγωγών ομβρίων υδάτων στην Ηλιούπολη συνιστούν εκτροπή, στο ρέμα της Πικροδάφνης, νερών των οποίων δεν είναι ο φυσικός αποδέκτης και αν ως εκ τούτου απαιτείτο περιβαλλοντική αδειοδότηση -την οποία δεν διέθετε το συγκεκριμένο έργο- ή όχι.
Επιπλέον, σύντομα αναμένεται να εκδικαστεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας αίτηση, που κατέθεσαν κάτοικοι της περιοχής, με την οποία ζητούν να ακυρωθεί η έγκριση έργων εγκιβωτισμού των τελευταίων διακοσίων μέτρων του ρέματος της Πικροδάφνης στην Ηλιούπολη, στα οποία έχει παραμείνει στη φυσική του μορφή.
Αντίστοιχα έργα είχε διακόψει στο ίδιο σημείο το 2001 το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Τα έργα αυτά, που πρόκειται να γίνουν σε μη οριοθετημένο ρέμα, προβλέπουν έναν πιο ήπιο εγκιβωτισμό σε σχέση με αντίστοιχα έργα στο ίδιο σημείο το 2001 που είχε διακόψει το ΣτΕ.
Ωστόσο, εξακολουθούν να έχουν τις ίδιες δυσμενείς συνέπειες, καθώς η ευθυγράμμιση της κοίτης του ρέματος και η καταστροφή των μαιανδρισμών του θα έχουν ως συνέπεια να μην αποσβένεται η ορμή των υδάτων, τα οποία θα εκτοξεύονται με μεγάλη ταχύτητα στις χαμηλότερες περιοχές, εντείνοντας έτσι τις προϋποθέσεις εκδήλωσης πλημμυρικών φαινομένων.
Ανάπλαση με… μπετόν
Η μελέτη αυτή προβλέπει την τοποθέτηση συρματοκιβωτίων («σαρζανέτια») κατά μήκος 6.094 μέτρων και στις δύο όχθες, την ανέγερση τοίχων σε μήκος 3.273 μέτρων και την κατασκευή βαριών έργων από μπετόν σε μήκος 1.067 μέτρων της κοίτης του, που, από τη λεωφόρο Βουλιαγμένης μέχρι την εκβολή του, είναι συνολικά 4.805 μέτρα.
«Με τα έργα αυτά καταστρέφεται το τελευταίο ρέμα της Αττικής που έχει παραμείνει στη φυσική του μορφή στο μεγαλύτερο μέρος του και επέρχεται μη αναστρέψιμη ζημιά στην πλούσια πανίδα του», καταγγέλλει το Δίκτυο Πολιτών για τη διάσωση του ρέματος της Πικροδάφνης.
Επιπλέον, «έχοντας ως αφετηρία της την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στο ρέμα της Πικροδάφνης σήμερα, του οποίου ο φυσικός χώρος έχει περιοριστεί δραματικά από τις καταπατήσεις εκτάσεών του και τα “μπαζώματα” που έχουν γίνει στα πρανή του για να διευρυνθούν παρανόμως παραρεμάτιες ιδιοκτησίες, η μελέτη αυτή προτείνει την υλοποίηση έργων τα οποία στην ουσία δικαιώνουν όλους όσοι έχουν λεηλατήσει χώρους που είναι απαραίτητοι στην αντιπλημμυρική του λειτουργία».
Κόλαφος για τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την «ανάπλαση» του ρέματος είναι η επιστημονικά τεκμηριωμένη επιστολή που απέστειλαν στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής και στην περιφερειάρχη Ρένα Δούρου οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ΑΝΙΜΑ, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης και Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
Σε αυτήν κάνουν λόγο για τσιμεντοποίηση του ρέματος της Πικροδάφνης, για αναχρονιστικά έργα που προβλέπονται να γίνουν τα οποία δεν συνάδουν με το πλαίσιο προστασίας του ρέματος και για τρομερές ελλείψεις και σφάλματα που εντόπισαν στη μελέτη.
Πιο συγκεκριμένα:
① Τα έργα διευθέτησης της κοίτης που προκρίνονται από την ΜΠΕ είναι περίπου 150, για ένα μήκος κοίτης 4,8 χιλιομέτρων. Δηλαδή, κατά μέσο όρο, ένα έργο ανά 32 μέτρα, χωρίς να υπολογίζονται τα επίσης πολλά έργα στους παραπόταμους/ρέματα συμβολής. Πρόκειται λοιπόν για έναν υπερβολικά μεγάλο αριθμό έργων, που περιλαμβάνουν κυρίως συρματοκιβώτια και τοίχους από σκυρόδεμα. Δεδομένων του μήκους των έργων και των μεταξύ τους αποστάσεων, είναι σαφές ότι τα περισσότερα εξ αυτών είναι εφαπτόμενα ή σχεδόν εφαπτόμενα. Πρόκειται επομένως για εγκιβωτισμό της κοίτης του ρέματος και σε καμία περίπτωση για ανάπλαση.
② Ενώ ο τίτλος της μελέτης είναι «Ανάπλαση Ρέματος Πικροδάφνης», στο ιστορικό της μελέτης αναφέρεται ότι τα έργα ανάπλασης δεν θα υλοποιηθούν και ότι η εν λόγω μελέτη έχει ως στόχο μόνο την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων για τα έργα διευθέτησης της κοίτης του ρέματος.
③ Στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει την περιοχή μελέτης δεν αναφέρεται πουθενά ότι το Ρέμα της Πικροδάφνης έχει χαρακτηριστεί Υγρότοπος Β’ Προτεραιότητας και χρήζει οριοθέτησης και προστασίας σύμφωνα με το «Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας-Αττικής». Εξάλλου, στο νομοθετικό πλαίσιο που λαμβάνεται υπόψη απουσιάζουν κρίσιμες για την προστασία του περιβάλλοντος νομοθεσίες.
④ Η αναφορά στη χλωρίδα και τη βλάστηση είναι απλώς ενδεικτική και ελλιπέστατη, καθώς απουσιάζουν ακόμα και μερικά χαρακτηριστικά ιθαγενή είδη της υδροχαρούς βλάστησης (όπως το πλατάνι Platanus orientalis), ενώ απουσιάζει εντελώς οποιαδήποτε αναφορά στα υδρόβια φυτά. Επίσης, είναι πολλές οι ελλείψεις στην καταγραφή των επιγενών ειδών, ακόμα και ορισμένων πολύ συχνών ειδών.
Οσον αφορά την ορνιθοπανίδα καταγράφονται σοβαρότατες ελλείψεις, καθώς αναφέρονται μόνο 20 πουλιά, ενώ είναι γνωστό ότι υπάρχουν περισσότερα από 100 είδη πουλιών στο ρέμα της Πικροδάφνης και ο αριθμός τους αυξάνεται με τη συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή.
Η λίστα των ειδών στην ΜΠΕ είναι επομένως εξαιρετικά ελλιπής, έχει λάθη και είναι φανερό ότι δεν βασίζεται σε καμία συστηματική έρευνα.
Ελλιπής και με λάθη είναι και η καταγραφή των ερπετών. Δεν αναφέρονται οι νεροχελώνες που διαβιούν στο ρέμα, ενώ αναφέρεται εσφαλμένα ένα είδος το οποίο δεν απαντάται στην Αττική και γενικά στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά στη Μικρά Ασία και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου!
Επιστημονικώς απαράδεκτη, εφόσον πρόκειται για ρέμα στο οποίο έχουν καταγραφεί διάφορα είδη ψαριών, είναι η παντελής απουσία στοιχείων για την ιχθυοπανίδα.
Βλαπτικές επιπτώσεις
Επιπλέον, γίνεται φανερή η γενικότερη προσπάθεια απαξίωσης του οικοσυστήματος του ρέματος, ενώ παρά την πολύ μεγάλη σημασία του ρέματος της Πικροδάφνης ως νησίδας βιοποικιλότητας για την ορνιθοπανίδα, στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την ολοκλήρωση των έργων δεν υπάρχει καμία αναφορά στην πολύτιμη ορνιθοπανίδα καθώς και στον μετριασμό των επιπτώσεων.
Οι επιπτώσεις αυτές αναμένονται να είναι εξαιρετικά βλαπτικές λόγω της πολύ εκτεταμένης παρέμβασης-εγκιβωτισμού που θα γίνει στο ρέμα, με αποτέλεσμα να χάσει σημαντικό μέρος των βιοτόπων όπου τρέφονται, φωλιάζουν και ξεχειμωνιάζουν τα πουλιά.
Οι περιβαλλοντικοί όροι, τουλάχιστον εκείνοι που αφορούν την πανίδα και τη χλωρίδα, είναι προσχηματικοί και μάλλον «συμβολικού χαρακτήρα», αναφέρουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Και καλούν την περιφερειάρχη Ρένα Δούρου και την αρμόδια Διεύθυνση της Περιφέρειας Αττικής να απορρίψουν τη συγκεκριμένη μελέτη, να μη συναινέσουν στην υποβάθμιση του ρέματος της Πικροδάφνης και να προβούν άμεσα στις απαραίτητες ενέργειας για την οριοθέτηση του ρέματος, διαφυλάσσοντας τον υγροτοπικό χαρακτήρα του. Αιτήματα που διατυπώνει και το Δίκτυο Πολιτών για τη διάσωση του ρέματος της Πικροδάφνης.
Δεν μένει παρά να διαφανεί αν η Περιφέρεια Αττικής θα ακούσει τη φωνή των ενεργών πολιτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων, προκειμένου να αποφευχθεί η καταστροφή του ρέματος της Πικροδάφνης, ή αν θα εμμείνει σε τακτικές που όχι μόνο επιφέρουν την καταστροφή των οικοσυστημάτων των ρεμάτων της Αττικής αλλά οδηγούν και στην επιδείνωση των πλημμυρικών φαινομένων, αντί της απόσβεσής τους.
Οπως, άλλωστε, έπραξε πρόσφατα με την προχειρότητα που επέλεξε να προχωρήσει στους καθαρισμούς των ρεμάτων (βλ. «Ρέματα της Αττικής: o καθαρισμός που μπορεί να φέρει πλημμύρες» – «Εφ.Συν.» 19/10/2015).
efsyn.gr – Συντάκτης: