Εκτός ελέγχου: Η Παγκόσμια Κρίση (άρθρο του Γιάννη Λούλη)
Συμβαίνει, γύρω μας. Αλλά και κοντά μας. Μπορεί να μην μας ακουμπά άμεσα. Όμως μας περιβάλλει. Είναι ταυτόχρονα εκρηκτική, αλλά και βουβή. Η εκρηκτική, είναι ορατή και κλιμακούμενη. Η βουβή, αποκτά ρίζες. Που βαθαίνουν. Άρα, ξαφνικά, εντείνεται και διευρύνεται. Κινδυνεύει να γίνει εκτός ελέγχου! Ό,τι συμβαίνει και πολλαπλασιάζεται τώρα, επωάζονταν το τελευταίο διάστημα. Το χειρότερο είναι πως η κλιμάκωση δεν εκπλήσσει. Προχωρά στο πεδίο του επικίνδυνα αυτονόητου.
Ήδη, το 2022, είχα επισημάνει τη συσσώρευση κινδύνων. Ήταν στο βιβλίο μου (εκδόσεις Καστανιώτη) που είχε παρουσιάσει και η ΕΦ.ΣΥΝ. Ο τίτλος ήταν: Η Τοξική Εποχή μας: Ο άνομος κόσμος της Αμερικής, η απόλυτη αυθαιρεσία της Ρωσίας, οι εκτός ελέγχου τοξίνες. Αναφερόμουν μάλιστα σε μια αποστροφή ενός Ιταλού διανοητή (του Γκράμσι) και τη διέξοδο από μια βαθιά κρίση, που ανοίγει μια βαθιά πληγή. Κατέληγα πως η πληγή αυτή «αντί να κλείνει σταδιακά, τείνει να ανοίγει όλο και περισσότερο. Με τις τοξίνες εκτός ελέγχου». Κάτι που βιώνουμε όλο και πιο έντονα πλέον. Διότι παγκοσμίως, έχει γίνει μια βουτιά (κυριολεκτικά) στην κατεύθυνση αυτή!
Πρόσφατα, ένας σημαντικός Βρετανός αναλυτής, ο Hugo Dixon, θα δημοσίευε στο Reuters μια ανάλυση του παγκόσμιου σκηνικού. Παρουσίαζε δύο εκδοχές, διαμετρικά αντίθετες! Η πρώτη ήταν ιδιαίτερα εύστοχη. Και, ιδιαίτερα ανησυχητική. Η δεύτερη ήταν εξωπραγματικά αισιόδοξη. Ήταν ωσάν να προσπαθεί να καλύψει τα νώτα του. Φυσικά, η δεύτερη εκδοχή είχε ελάχιστη επαφή με την πραγματικότητα. Όμως η πρώτη, πιο αυθόρμητη και ρεαλιστική, είχε ουσία. Δεν μάσαγε τα λόγια της. Έγραφε λοιπόν: «Ο κόσμος είναι γεμάτος κινδύνους. Ο πλανήτης ξεκινά το 2024 με έναν πόλεμο στη Γάζα και την Ουκρανία, με σκληρό ανταγωνισμό των υπερδυνάμεων, την κλιματική αλλαγή και μια σερνάμενη οικονομική ανάπτυξη. Ένας άλλος κίνδυνος είναι η τυχόν άνοδος του Τραμπ στην εξουσία. Στην Ευρώπη, επίσης, η ολομέτωπη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, γεννά μεγάλες απειλές και αντίστοιχες αναταράξεις». Προσέθετε επίσης, καίρια, πως είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι η Αμερική εκδηλώνει σοβαρή αδυναμία στο να χαλιναγωγήσει το Ισραήλ, στις ακραίες συμπεριφορές του στη Μέση Ανατολή, μια ιδιαίτερα επικίνδυνη περιοχή. Φυσικά, η Μέση Ανατολή και η όποια κρίση στο χώρο της δεν αφορά μόνο την ίδια. Η πραγματικότητα είναι πως μια βαριά σύγκρουση στο χώρο της, εύκολα γίνεται εκτός ελέγχου.
Τούτο συμβαίνει ‒και πολλοί αναλυτές το αγνοούν‒ διότι στη Μέση Ανατολή, μια περιοχή που βρίθει πλέον από δικτάτορες, συγκρουόμενες δυνάμεις και ακραίες αντιδράσεις, ο όποιος έλεγχος μπορεί να χαθεί ανά πάσα στιγμή. Είναι επίσης ανησυχητικό ότι η Αμερική, αν και ηγέτιδα του δημοκρατικού στρατοπέδου, λειτουργεί στη Μέση Ανατολή κυνικά και αμοραλιστικά. Πιστεύοντας πως έτσι διασφαλίζει τα συμφέροντά της. Ενώ ο αμοραλισμός της, και ιδίως η «ειδική σχέση» της με το Ισραήλ (βρέξει, χιονίσει!) προσθέτει μόνο αστάθεια και συσσώρευση εκρήξεων. Είναι χαρακτηριστικό, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ότι η εξωτερική πολιτική της Αμερικής στη Μέση Ανατολή, ουδέποτε, τις τελευταίες δεκαετίες άσκησε στοιχειώδη πίεση στο Ισραήλ για επίλυση του Παλαιστινιακού προβλήματος. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Μπαράκ Ομπάμα, ενός από τους ανεπαρκέστερους και κυνικούς Αμερικανούς προέδρους (πίσω από μια γυαλιστερή μάσκα δήθεν προοδευτισμού) ο οποίος στις κρίσιμες συναντήσεις του με τον στυγνό Ισραηλινό πρωθυπουργό (Νετανιάχου), του έκανε όλα τα χατίρια. Διότι φοβόταν το «Ισραηλινό λόμπι». Με αποτέλεσμα, εν τέλει, την τωρινή έκρηξη στη Γάζα! Και μετά τον Ομπάμα, θα έφθανε ο Τραμπ!
Ο Τραμπ συνέχισε να θωπεύει το Ισραήλ. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν δέχθηκε καμιά αμερικανική πίεση. Μόνο θωπείες. Και μετά, επί Μπάιντεν, ήρθε η βιαιότατη επίθεση της Χαμάς κατά Ισραηλινών πολιτών. Εκτελέσεις. Απαγωγές. Η αντίδραση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανιάχου και της ακροδεξιάς κυβέρνησής του, ήταν ακραία επί δικαίων και αδίκων. Οι καταγγελίες του Martin Griffiths, υφυπουργού του ΟΗΕ για ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα, ήσαν συγκλονιστικές τον Γενάρη του 2024. Κάτοικοι της Γάζας, όπως κατήγγειλε ο ΟΗΕ, λιμοκτονούσαν, ενώ οι νεκροί ήταν σκόρπιοι στους δρόμους. Παράλληλα, τρόφιμα που στέλνονταν στη Γάζα, μπλοκάρονταν από Ισραηλινούς στρατιώτες με διάφορες δικαιολογίες. Και εάν δεν έφθαναν όλα αυτά, το μεγαλύτερο νοσοκομείο στη Γάζα βομβαρδίστηκε. Έγινε, όπως κατήγγειλαν τα στελέχη του ΟΗΕ, «μαζικός τάφος». Οι σχετικές εικόνες για το γκρεμισμένο νοσοκομείο (κυριολεκτικά συντρίμμια) βρίσκονται στο ίντερνετ. Με βάση τα στοιχεία του ΟΗΕ, 1.9 εκ. κάτοικοι, που είναι το 85% του πληθυσμού, έχουν χάσει τα σπίτια τους.
Παράλληλα, το τμήμα ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ έχει καταγγείλει το Ισραήλ ότι παρεμποδίζει την αποστολή τροφίμων στη Βόρεια Γάζα όπου το πρόβλημα είναι συνταρακτικό. Με πολίτες να ψάχνουν στους δρόμους για τρόφιμα, απελπισμένοι. Ο Martin Griffiths θα παρατηρούσε: «Δεν υπάρχει ασφαλής χώρος στη Γάζα». Για να προσθέσει καταλυτικά: «Μια αξιοπρεπής ανθρώπινη ζωή είναι αδύνατη υπό τις σημερινές συνθήκες». Φυσικά, ο ΟΗΕ όσο σκληρός και να είναι με το Ισραήλ, έχει βεβαίως καταγγείλει και την ωμή βία της Χαμάς στη Γάζα. Την ίδια ώρα ο Νετανιάχου, ένας πρωθυπουργός που ήταν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην εξουσία για χρόνια ατέλειωτα, έχει τεράστια ευθύνη για ό,τι έχει συμβεί. Για να φθάσει η τραγωδία στα άκρα της. Με τους Ομπάμα, Τραμπ και Μπάιντεν να στρέφουν το βλέμμα από την άλλη μεριά! Θυμίζοντας επίσης την τεράστια ευθύνη του Ομπάμα, όταν στην Αίγυπτο το δημοκρατικό εγχείρημα υπονομεύθηκε από πραξικόπημα του χειρότερου στρατιωτικού δικτάτορα στη χώρα αυτή, του Αλ Σίσι! Με χιλιάδες κρατούμενους.
Και εάν δεν έφθαναν όλα αυτά, η Ρωσία του Πούτιν θα επιχειρούσε τώρα, μετά την αποτυχία της πρώτης εισβολής της στην Ουκρανία, άλλη μια πιο οργανωμένη και αμείλικτη επίθεση. Φυσικά, η Ουκρανία δεν απειλούσε τη Ρωσία. Ούτε θα μπορούσε να την απειλήσει. Ήδη άλλωστε, πριν από την πρώτη και μετά τη δεύτερη εισβολή, η Ρωσία «άρπαξε» την Κριμαία, διότι εποφθαλμιούσε τη στρατηγική της θέση. Η πρώτη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είχε ως στόχο το Κίεβο, αλλά απέτυχε. Ο Πούτιν, πριν από την επιχείρηση αυτή, δημοσίευσε ένα παντελώς ασυνάρτητο άρθρο, ισχυριζόμενος ότι η Ουκρανία «δεν είναι κράτος»! Μια παρόμοια δικαιολογία είναι κυριολεκτικά πρωτοφανής. Αδιανόητη. Παραληρηματική. Τώρα, που στρατιωτικά έχει οργανωθεί καλύτερα, η δικαιολογία του για τη δεύτερη εισβολή είναι ότι η Ουκρανία είναι η πλευρά που ετοιμάζει μια επίθεση. Και ο Πούτιν, αντιδρά και αμύνεται! Τι να πει κανείς;
Όλα τα παραπάνω ρίχνουν φως σε μια παγκόσμια κρίση που μας περιβάλλει. Και όπως τονίσαμε ήδη, αυτή είναι εκτός ελέγχου. Αρχίζουμε να μην προλαβαίνουμε να παρακολουθήσουμε κρίσεις και προκλήσεις γύρω μας. Έτσι άλλωστε είχαμε στην Υεμένη τους Houthis οι οποίοι έπλητταν με πυραύλους εμπορικά πλοία. Πώς φθάσαμε στο σημείο αυτό, ώστε ΗΠΑ και Βρετανία να βομβαρδίσουν την Υεμένη; Η τελευταία έχει αποκτήσει υπερσύγχρονα όπλα από το Ιράν. Το Ιράν που είναι ανταγωνιστικό με τη Σαουδική Αραβία. Η Σαουδική Αραβία που πριν από λίγα χρόνια επιχειρούσε να καταλάβει την Υεμένη, αλλά απέτυχε διότι οι Houthis επικράτησαν των Σαουδαράβων. Ο πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας Bin Salman ηττήθηκε παρά τη στήριξη του Τραμπ με όπλα. Αλλά ας βάλω εδώ μια άνω τελεία, διότι ο αναγνώστης θα έχει ζαλιστεί.
Και ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, ας σταθούμε σε άλλη μια ανησυχητική πραγματικότητα: την πιθανότητα να επανεκλεγεί ο Τραμπ πρόεδρος της Αμερικής. Αυτή η προοπτική είναι άκρως επικίνδυνη. Πρόκειται για έναν πρόεδρο που έχασε τις εκλογές πανηγυρικά και δεν συγκράτησε τους οπαδούς του από το να εισβάλλουν στο Καπιτώλιο, ουσιαστικά καταργώντας τη δημοκρατία! Πώς είναι δυνατόν λοιπόν να επανεκλεγεί ο Τραμπ; Και εάν επανεκλεγεί τι θα ακολουθήσει; Δεν είναι ανησυχητικό ότι προηγείται στις δημοσκοπήσεις; Τι θα συμβεί λοιπόν; Με αναπάντητα τα ερωτήματα αυτά, τρομάζει κανείς. Όπως άλλωστε ανησυχεί και το γεγονός ότι το πολιτικό προσωπικό στις δημοκρατίες γίνεται όλο και πιο μέτριο. Και ανεπαρκέστατο. Με τους μέτριους λοιπόν στην κορυφή, πού οδηγούμαστε; Ενώ όλοι ψάχνουμε, μάταια, για απαντήσεις.
Υ.Γ. Σε όλα αυτά να προστεθεί ότι το ακροδεξιό κόμμα της Γερμανίας τείνει να γίνει το δεύτερο ισχυρότερο κόμμα!
Ο Γιάννης Λούλης, διδάκτωρ του Καίμπριτζ, είναι επικοινωνιολόγος και συγγραφέας πολλών βιβλίων. Με πιο πρόσφατο το Η τοξική εποχή μας (Καστανιώτης, 2022).