Παλαιό Φάληρο: Στο φως της αιωνιότητας ο Στέλιος Ζαμάνος

“Ξόδεψα την ομορφιά μου στα μπουντρούμια στα βουνά και στην παρανομία κι όπως με εκτελούσανε την κάθε αυγή από το αίμα μου φυτρώσανε λουλούδια σύναξα την ευωδιά τους και χάθηκα στο φως”

(Πάνος Τζαβέλας, «Πορτραίτο»)

(Αριστομένης Ι. Συγγελάκης*/efsyn.gr)

Ο κορυφαίος αντιστασιακός Στέλιος Ζαμάνος, που έφυγε πριν από λίγες μέρες πλήρης ημερών και αγώνων, αποτελεί ένα αυθεντικό αγωνιστικό πρότυπο, που τόσο πολύ έχουμε ανάγκη στους αδυσώπητους καιρούς μας.

Μορφή μειλίχια, γλυκύτατη και ευγενική, αλλά με ασίγαστη δύναμη και αποφασιστικότητα. Γεννήθηκε την Πρωταπριλιά του 1921 στο Παλαιό Φάληρο, όπου έζησε μέχρι και το τέλος της ζωής του από γονείς καταγόμενους από την Ιο και την Ανατολική Ρωμυλία αντίστοιχα. Οργανώθηκε στο ΕΑΜ από τους πρώτους και στη συνέχεια στον ΕΛΑΣ της Αθήνας. Πολέμησε με σθένος και ηρωισμό τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους. Είχε επιπλέον ηγετικό ρόλο σε όλες τις σπουδαίες αντιστασιακές δράσεις στην Αττική.

Στη μεγαλειώδη διαδήλωση του λαού της Αθήνας της 5ης Μάρτη 1943, που απέτρεψε την πολιτική επιστράτευση κι έσωσε τα νιάτα της Ελλάδας από τα κάτεργα του Χίτλερ, αιμοδοτώντας παράλληλα την Αντίσταση με την ορμή και το απαράμιλλο θάρρος της ελληνικής νεολαίας. Στην παλλαϊκή κινητοποίηση, που κορυφώθηκε στις 22 Ιούλη 1943 και απέτρεψε την επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής στην Κεντρική Μακεδονία. Σε διαδηλώσεις με αίτημα τη διανομή συσσιτίων στον λαό που αφανιζόταν από την πείνα. Παντού πρωτοπόρος και οργανωτής, με κίνδυνο της ζωής του, ο Στέλιος Ζαμάνος.

Οπως δήλωσε πρόσφατα για εκείνη την ηρωική εποχή, «η πρώτη και η μόνη κυρίαρχη έγνοια σου σε όλη τη διάρκεια της μέρας ήταν τι έκανες για την Αντίσταση». Και το ελληνικό κράτος για να τον ανταμείψει για την αντιστασιακή του δράση τον φιλοδώρησε με 16 χρόνια φυλακής και εξορίας: Μακρόνησος, Αϊ-Στράτης, Γυάρος, φυλακές Αίγινας, Κεφαλονιάς και Αβέρωφ. Διώξεις υπέστη και η αγαπημένη του γυναίκα και σύντροφος ζωής Αριστέα.

Μαζί με τον Μανώλη Γλέζο και τους αείμνηστους Ευάγγελο Μαχαίρα, Πέτρο Ανταίο, Απόστολο Σάντα, Ιωάννη Σταμούλη, Βασίλη Πριόβολο, Γεώργιο-Αλέξανδρο Μαγκάκη, Χαράλαμπο Ρούπα και άλλους αγωνιστές συμμετείχε ενεργά στις διαδικασίες που κατέληξαν στην ίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα στις 22 Γενάρη 1996 και κατείχε τη θέση του ταμία από την ίδρυση του Συμβουλίου και στη συνέχεια του συμπροέδρου (ως πρόεδρος του ΠΣΑΕΕΑ), κατόπιν πρότασης του Μανώλη Γλέζου.

Εμείς οι νεότεροι είχαμε την τύχη και την τιμή να συνεργαστούμε μαζί του επί σειρά ετών και να διαπιστώσουμε την ευγένεια του χαρακτήρα του, τη μεθοδικότητα και την ευθυκρισία του, την ατσάλινη αποφασιστικότητά του, την ανυποχώρητη αγωνιστικότητά του. Συμμετείχε στο Συνέδριο της Βιάννου το 2013 εντυπωσιάζοντας όλους τους συμμετέχοντες με το αυθεντικό αντιστασιακό του φρόνημα.

Ο Στ. Ζαμάνος στο γραμματόσημο που του αφιέρωσαν τα ΕΛΤΑ στη σειρά με τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης

Αλλά και στη συνέχεια έδινε με συνέπεια το «παρών» παντού! Είναι χαρακτηριστικό της μεθοδικότητάς του ότι έκανε αυτό που δεν έκανε το ελληνικό κράτος: ως ταμίας του Εθνικού Συμβουλίου το 2010 ζήτησε και κατάφερε να πάρει επίσημο έγγραφο από την Τράπεζα της Ελλάδος με τον υπολογισμό σε τρέχουσα αξία των εκτιμώμενων γερμανικών οφειλών (162 δισ. ευρώ χωρίς τους τόκους και χωρίς τις αποζημιώσεις των θυμάτων και τους πολιτιστικούς θησαυρούς). Μια κίνηση-σταθμός που έδωσε σημαντική ώθηση στον αγώνα μας την κατάλληλη στιγμή! Κανείς άλλος, κι αν ακόμη είχε την ίδια έμπνευση, δεν θα κατόρθωνε να το πετύχει. Αλλά ο Στέλιος Ζαμάνος έπεισε με το ήθος, τη γλυκύτητα και την επιμονή του τους αρμόδιους της τράπεζας να του χορηγήσουν το σημαντικό αυτό έγγραφο.

Τα τελευταία χρόνια τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε δεν τον άφηναν να ηρεμήσει. Ομως αυτό δεν τον απέτρεψε να παρεμβαίνει στα κοινά και ιδίως να αγωνίζεται με πείσμα για τη δικαίωση της Αντίστασης και της θυσίας του λαού μας. Η συγκινητική κίνηση μάλιστα των οικείων του να ζητήσουν αντί στεφάνων στην κηδεία του να κατατεθούν χρήματα υπέρ του Εθνικού Συμβουλίου Γερμανικών Οφειλών αναδεικνύει την πλήρη αφοσίωση του εκλιπόντος και της οικογένειάς του στους σκοπούς του κινήματος διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών. Δεν πρόλαβε να χαρεί την παρουσία του K. H. Roth και του Christophe Schminck-Gustavus, που έρχονται σε λίγες μέρες στην Ελλάδα κομίζοντας μήνυμα ελπίδας και αποφασιστικότητας στον κοινό μας αγώνα για δικαιοσύνη.

Αγαπητέ μας Στέλιο, μας περιέβαλες πάντα με την αγάπη σου και γενναιόδωρα μας έδωσες το προνόμιο να σε αποκαλούμε συναγωνιστή. Εσένα τον μπαρουτοκαπνισμένο αντάρτη, τον ατρόμητο μαχητή, τον μέγιστο αντιστασιακό, τον ανυποχώρητο αγωνιστή της ελευθερίας, της πατρίδας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της δημοκρατίας. Και στη συνέχεια εσύ και οι τιμημένοι συναγωνιστές σου μας δώσατε ιερή εντολή να συνεχίσουμε αταλάντευτα τον αγώνα σας για τη δικαίωση της Αντίστασης και της θυσίας του λαού μας.

Θα κάνουμε το παν για να τιμήσουμε την εμπιστοσύνη σου, μένοντας προσηλωμένοι στον αγώνα για δικαιοσύνη και αποζημίωση, για ειρήνη, δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη! Κι εσύ, από κει ψηλά, θα μας γνέφεις να κρατήσουμε ως κόρη οφθαλμού την ενότητά μας, να διορθώσουμε τα λάθη μας, να κλιμακώσουμε την πάλη μας. Και θα χαμογελάς με ικανοποίηση για τα καλά νέα, που ελπίζουμε να είμαστε στο ορατό μέλλον σε θέση να σου πούμε!

Αθάνατος!

*Οδοντίατρος, MSc & πολιτικός επιστήμων, MSc, διδάκτωρ Κοινωνικής Οδοντιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών, συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα [email protected]