Κοινωνικό Άγχος: Από τον φόβο της κριτικής στην αποδοχή του Εαυτού




Γράφει η Δήμητρα Αιγινίτη/aiginiti.gr

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε βιώσει κάποια στιγμή στη ζωή μας έντονο άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις, αισθανόμενοι τρέμουλο, λίγο πριν από μια παρουσίαση ή στιγμιαία ταχυκαρδία και εφίδρωση σε μια στιγμή έντονης αγωνίας. Πώς, όμως, διακρίνουμε εάν αυτές οι αντιδράσεις είναι μόνο περιστασιακές «πεταλουδίτσες στο στομάχι» ή κάτι βαθύτερο, όπως η Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους (Social Anxiety Disorder);

Κατανοώντας το Κοινωνικό Άγχος (Κοινωνική Φοβία)

Αυτό το είδος άγχους προκύπτει από τον φόβο της αξιολόγησης και της αρνητικής κριτικής από τους άλλους, και μπορεί να συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως κοκκίνισμα, τρέμουλο, ταχυπαλμία και εφίδρωση. Συχνά, τα άτομα που βιώνουν κοινωνικό άγχος αισθάνονται ότι τα παρατηρούν ή τα κρίνουν διαρκώς, ακόμη κι αν αυτό δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα.

Το κοινωνικό άγχος, γνωστό και ως κοινωνική φοβία, είναι μια μορφή αγχώδους διαταραχής που χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο, νευρικότητα ή δυσφορία, όταν ένα άτομο βρίσκεται σε κοινωνικές καταστάσεις ή σε περιστάσεις, όπου μπορεί να το παρατηρούν ή να το κρίνουν. Για τα άτομα με κοινωνικό άγχος, καθημερινές δραστηριότητες, όπως το να μιλήσουν σε κοινό, να συστηθούν σε καινούργια άτομα, ή ακόμη και να φάνε σε δημόσιο χώρο, μπορεί να προκαλούν ακραίο φόβο και αμηχανία. Αυτό το είδος άγχους προκύπτει από τον φόβο της αξιολόγησης και της αρνητικής κριτικής από τους άλλους, και μπορεί να συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως κοκκίνισμα, τρέμουλο, ταχυπαλμία και εφίδρωση. Συχνά, τα άτομα που βιώνουν κοινωνικό άγχος αισθάνονται ότι κρίνονται διαρκώς, ακόμη κι αν αυτό δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα.



Το άτομο φοβάται ότι θα υποστεί εξονυχιστικό έλεγχο και κριτική από τους άλλους, ότι κατά τη διάρκεια των κοινωνικών συναναστροφών του θα ενεργήσει άστοχα ή αδέξια, γεγονός που θα τον φέρει σε δύσκολη θέση και θα έχει ως συνέπεια την ταπείνωση και τον εξευτελισμό του. Για παράδειγμα, ο φόβος της δυσκαταποσίας, ο φόβος ότι θα κοκκινίσει, ότι θα τρέμει, ότι θα τραυλίζει μπροστά στους άλλους και η αποφυγή βλεμματικής επικοινωνίας είναι χαρακτηριστικά στοιχεία (Μαρκίδης, 1999). Επομένως, η συμμετοχή σε δραστηριότητες και περιστάσεις τόσο καθημερινές, όπως το να φάει, να πιει, να γράψει ή να μιλήσει δημόσια, να εκφράσει την άποψή του σε μια ομάδα, να απευθυνθεί σε άτομα του άλλου φύλου ή σε πρόσωπα με κύρος, βιώνονται με έντονη αγωνία και δυσφορία. Τα σωματικά συμπτώματα που συνοδεύουν αυτή την κατάσταση είναι εκδηλώσεις υπερδραστηριότητας του αυτόνομου νευρικού συστήματος, όπως ξηροστομία, ταχυκαρδία, εφίδρωση, ερυθρότητα του προσώπου και τρόμος (Liebowitz, 1985; Neal & Edelman, 2001). Η συνεπαγόμενη αποφυγή των κοινωνικών συναναστροφών μπορεί να έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις στο σύνολο της κοινωνικής ζωής. Η κοινωνική φοβία είναι δυνατό να οδηγήσει στην αποφυγή κοινωνικών συναναστροφών και εκδηλώσεων, με αποτέλεσμα την απομόνωση και δυσκολίες στη διαχείριση της καθημερινότητας. Επιπλέον, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις επαγγελματικές και προσωπικές σχέσεις ενός ατόμου.

Ωστόσο, το άγχος σε συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις δε συνεπάγεται κατ’ ανάγκη Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους. Ας δούμε γιατί…

Υπάρχουν δύο τύποι Διαταραχής Κοινωνικού Άγχους: 1) Γενικευμένη Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους, 2) Μη-Γενικευμένη Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους. Τα άτομα που ανήκουν στην πρώτη κατηγορία αισθάνονται έντονο άγχος σε όλες ή στις περισσότερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Από την άλλη πλευρά, στη δεύτερη κατηγορία, το άγχος ενεργοποιείται μόνο σε συγκεκριμένα στρεσογόνα κοινωνικά περιβάλλοντα και συχνά βασίζεται στην απόδοση, όπως, για παράδειγμα, σε μια ομιλία ή όταν κανείς απαντά σε μια ερώτηση στην τάξη.

Συμπτώματα

Μερικά κοινά συμπτώματα που εκδηλώνονται στην Γενικευμένη Κοινωνική Φοβία είναι:
• Κοκκίνισμα και Εφίδρωση
• Τρόμος
• Ρηχή αναπνοή
• Γρήγορος καρδιακός παλμός
• Αίσθηση παρακολούθησης
• Κενό μυαλού
• Ναυτία
• Ζαλάδα
• Εξαιρετική αμηχανία
• Φόβος της επίκρισης ή της απόρριψης
• Αποφυγή καταστάσεων όπου μπορεί κανείς να είναι το κέντρο της προσοχής
• Αποφυγή συναναστροφής
• Αίσθημα άγχους πριν από οποιοδήποτε κοινωνικό γεγονός
• Διανοητικός έλεγχος μιας κοινωνικής αλληλεπίδρασης όταν αυτή τελειώσει

Ο φόβος της γονεϊκής κριτικής και της παρατήρησης

Στους αιτιοπαθογενετικούς μηχανισμούς περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η υπερεμπλοκή των γονέων στη ζωή του παιδιού, διάφορες εμπειρίες αναχαίτισης εκδιπλωνόμενων συμπεριφορών, η ντροπαλότητα, η αβεβαιότητα μπροστά στο καινούργιο, η αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας κ.λπ. Ένας άλλος παράγοντας που έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με την εμφάνιση της διαταραχής είναι η γονεϊκή απόρριψη και αποδοκιμασία. Έχει βρεθεί ότι τα άτομα με κοινωνική φοβία/κοινωνικό άγχος πιστεύουν ότι οι γονείς τους είναι περισσότερο αυστηροί και επικριτικοί, και ότι ενδιαφέρονται περισσότερο για τη γνώμη των άλλων, παρά για τις πραγματικές ανάγκες των παιδιών τους. Μία τέτοια γονεϊκή στάση θα μπορούσε να προδιαθέσει ένα άτομο στο να σχηματίσει πεποιθήσεις που σχετίζονται με την κοινωνική φοβία.

Στρατηγικές αντιμετώπισης

Σταδιακή έκθεση στις κοινωνικές καταστάσεις
Η τεχνική της σταδιακής έκθεσης περιλαμβάνει την προοδευτική έκθεση του ατόμου στις καταστάσεις που προκαλούν άγχος, ξεκινώντας από τις λιγότερο αγχωτικές και προχωρώντας στις πιο απαιτητικές. Με την πάροδο του χρόνου, η σταδιακή αυτή έκθεση βοηθά το άτομο να εξοικειωθεί και να μειώσει το άγχος που βιώνει.

Ενδυνάμωση των κοινωνικών δεξιοτήτων
Η κοινωνική φοβία συχνά συνοδεύεται από έλλειψη αυτοπεποίθησης στις κοινωνικές δεξιότητες. Η εκμάθηση και η εξάσκηση δεξιοτήτων, όπως η διατήρηση της οπτικής επαφής, η ενεργητική ακρόαση και η αποτελεσματική επικοινωνία, μπορεί να αυξήσει την αυτοπεποίθηση του ατόμου και να το βοηθήσει να νιώθει πιο άνετα σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Τεχνικές διαχείρισης άγχους
Η χρήση τεχνικών χαλάρωσης, όπως η βαθιά αναπνοή, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση και ο διαλογισμός, μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των σωματικών συμπτωμάτων του άγχους, όπως η ταχυκαρδία, η εφίδρωση κ.α, που συνδέονται με την κοινωνική φοβία.

Τροποποίηση αρνητικών σκέψεων
Τα άτομα με κοινωνική φοβία/κοινωνικό άγχος συχνά έχουν αρνητικές σκέψεις σχετικά με τον εαυτό τους και τον τρόπο που τους βλέπουν οι άλλοι. Είναι σημαντική η αναγνώριση και αντικατάσταση αυτών των δυσλειτουργικών σκέψεων με πιο ρεαλιστικές και θετικές αντιλήψεις, βελτιώνοντας έτσι την αυτοεικόνα και μειώνοντας το άγχος.

Θέσπιση ρεαλιστικών στόχων
Οι μικροί, ρεαλιστικοί στόχοι επιτρέπουν στο άτομο να αντιμετωπίσει σταδιακά τον φόβο του, χωρίς να αισθάνεται συντριβή. Κάθε φορά που το άτομο επιτυγχάνει έναν στόχο, ενισχύεται η αυτοπεποίθησή του, γεγονός που συμβάλλει στην περαιτέρω μείωση του άγχους.

Υποστήριξη από Οικογένεια και Φίλους
Η υποστήριξη από τους κοντινούς ανθρώπους είναι σημαντική για την αντιμετώπιση της κοινωνικής φοβίας. Οι φίλοι και η οικογένεια μπορούν να προσφέρουν ενθάρρυνση, κατανόηση και έμπρακτη βοήθεια, όπως η συνοδεία σε κοινωνικές εκδηλώσεις.

Αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας
Η ψυχοθεραπεία, μπορεί να προσφέρει εξειδικευμένες τεχνικές και καθοδήγηση για την αντιμετώπιση της κοινωνικής φοβίας. Ο θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει το θεραπευόμενο του να αναγνωρίσει τις ρίζες του άγχους του και να αναπτύξει αποτελεσματικές στρατηγικές για την αντιμετώπισή του.

Η αντιμετώπιση της κοινωνικής φοβίας απαιτεί χρόνο, υπομονή και αφοσίωση. Mε την κατάλληλη ψυχοθεραπευτική υποστήριξη και τις σωστές στρατηγικές, οι θεραπευόμενοι μπορούν να αποκτήσουν περισσότερη αυτοπεποίθηση και να ενισχύσουν τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις. Πηγή: aginiti.gr

Βιβλιογραφία

  • Anxiety and Depression Association of America, ADAA. Anxiety Disorders – Facts & Statistics. https://adaa.org/understanding-anxiety/facts-statistics
  • Liebowitz, M.R., Gorman, J.M., Fyer, A.J. & Klein, D.F., (1985), Social phobia. Review of a neglected anxiety disorder, Archives of General Psychiatry, 42:729–736. doi: 10.1001/archpsyc.1985.01790300097013
  • Μαρκίδης, Μ., (1999), Η κοινωνική φοβία και το «βλέμμα του άλλου», Ψυχιατρική, 10:51–58.
  • National Institute of Mental Health (NIMH). Social Anxiety Disorder: More Than Just Shyness. https://www.nimh.nih.gov/health/publications/social-anxiety- disorder-more-than-just-shyness
  • Neal, J.A. & Edelman, R.J., (2001), The etiology of social phobia: Toward a developmental profile, Clinical Psychology Review, 23:761–786. doi: 10.1016/s0272-7358(03)00076-x

Διαβάστε Επίσης

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.