Πούτιν: Δηλητηριώδες σύμπτωμα ενός επικίνδυνου κόσμου (άρθρο του Γιάννη Λούλη)
Το συνηθίσαμε, αλλά ήδη πέρασε ένας χρόνος από την προκλητική και απρόβλεπτη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τον πρώτο ευρωπαϊκό πόλεμο, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Ο Πούτιν, πίστευε πως θα κάνει περίπατο. Βρίσκονταν σε φάση παραληρηματικής αχαλίνωτης έπαρσης. Φαντασιώνονταν, πως το Κίεβο θα έπεφτε σε λίγες μέρες. Για να ακολουθήσει ο υπόλοιπος περίπατος. Πριν καλά καλά οι Ουκρανοί εξοπλισθούν από τη Δύση, κέρδισαν κατά κράτος τη μάχη του Κιέβου. Και όλα στράβωσαν για τον Πούτιν. Λίγο πριν την εισβολή, ο Πούτιν θα έγραφε ένα εξωφρενικό άρθρο διαταραγμένης σκέψης, ισχυριζόμενος ότι η Ουκρανία δεν είναι χώρα, μη έχοντας «ποτέ την παράδοση ενός έθνους»! Ήταν επίσης «ναζιστική»! Η εισβολή, δεν προσδιορίστηκε ως πόλεμος, αλλά ως «ειδική στρατιωτική αποστολή»! Για να προσθέσει ο Πούτιν: «Δεν επιδιώκουμε να επιβάλλουμε οτιδήποτε, σε οποιονδήποτε». Ο παραλογισμός στην αποθέωσή του, συνοδεία τυφλής βίας.
Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, εντάσσονταν σε έναν κρίκο μιας αλυσίδας βίαιων στρατιωτικών επιχειρήσεων εκτός των ρωσικών συνόρων, καθώς ο ίδιος έχτιζε, στο εσωτερικό της Ρωσίας, την εικόνα του «ισχυρού άνδρα» (strongman). Αυτές οι επιχειρήσεις, πέραν της εξαγόμενης βίας, εσωτερικά, επιδίωκαν να πείσουν τον ρωσικό λαό ότι υπό την ηγεσία του Πούτιν, η χώρα είχε πλέον αφήσει πίσω της αδυναμίες και παρακμή. Μεταβάλλονταν λοιπόν σε «υπερδύναμη». Όλοι πλέον, παγκοσμίως, θα τη σέβονταν. Να θυμίσουμε ότι ο Πούτιν, πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών (πρώτα της KGB, και μετέπειτα της FSB) χρίσθηκε Πρόεδρος της Ρωσίας από τον τότε πρόεδρο Μπόρις Γέλτσιν, που κινδύνευε να διωχθεί για διαφθορά. Η αναρρίχησή του ήταν απρόσμενη και προϊόν της στήριξης ισχυρών ολιγαρχών και κυρίως ενός πολέμου: Της εισβολής στην Τσετσενία. Άρα, αν κάτι «έμαθε» ο Πούτιν πολύ γρήγορα ήταν πως κερδίζοντας πολέμους και καταφεύγοντας στη βία, κερδίζεις ταυτόχρονα δημοτικότητα στο εσωτερικό της Ρωσίας (βλ. τα βιβλία των Belton και Ostrovsky).
Μια προσωπικότητα όπως αυτή του Πούτιν, είναι συνυφασμένη με την επίδειξη ισχύος, εντός και κυρίως εκτός των συνόρων της Ρωσίας. Έτσι κέρδισε τις πρώτες και τις μόνες αψεγάδιαστες εκλογές, καταφεύγοντας στη βία. Η ιστορία είναι γνωστή. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας έγιναν στη Μόσχα τρεις βομβιστικές επιθέσεις σε τρεις πολυκατοικίες. Αυτές χρεώθηκαν σε Τσετσένους τρομοκράτες. Ο Πούτιν ισοπέδωσε κυριολεκτικά με βομβαρδισμούς την πρωτεύουσα της Τσετσενίας Γκρόσνι. Ο ρωσικός στρατός εισέβαλε σε ό,τι απόμεινε. Υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα για το εάν όντως οι Τσέτσενοι τοποθέτησαν τις βόμβες στη Μόσχα. Η ουσία πάντως είναι πως ο Πούτιν ηρωοποιήθηκε στη χώρα του. Από εκεί και πέρα είχε κατασκευασθεί η εικόνα του «ισχυρού άνδρα», που ήθελε, και της «νέας Ρωσίας». Με κυρίαρχο ένδυμα τον εθνικισμό, και άρα ένα, επίσης, «ισχυρό κράτος». Αυτό θα αποτελούσε τη ραχοκοκαλιά της Ρωσίας, θα δήλωνε ο Πούτιν. «Όχι τα ανθρώπινα δικαιώματα» όπως θα συμπλήρωνε.
Το καθεστώς Πούτιν έγινε όλο και πιο βίαιο εκτός των συνόρων της Ρωσίας. Θα επιτίθετο στη μικρή Γεωργία. Θα βομβάρδιζε στόχους στη Συρία, προστατεύοντας το δικτατορικό και εγκληματικό καθεστώς του Ασάντ. Θα δολοφονούσε Ρώσους αντιφρονούντες, όπου κι αν βρίσκονταν. Το 2021, πράκτορες του πουτινικού καθεστώτος, επιχείρησαν να δολοφονήσουν τον Αλεξέι Ναβάλνι, έναν θαρραλέο αντιφρονούντα, με τον «νευρικό παράγοντα» novichok, ο οποίος σώθηκε από Γερμανούς γιατρούς στη σχετική πτήση. Για να καταλήξει σε άθλιες συνθήκες φυλάκισης στη Σιβηρία, καθώς τόλμησε να επιστρέψει στη Ρωσία. Ο βίαιος εκτροχιασμός του Πούτιν διαρκώς εντείνονταν. Είχε πλέον διαμορφώσει την πεποίθηση, ότι η Δύση ήταν σε βαθιά παρακμή. Η Αμερική, με τον Τραμπ, ήταν πιο διχασμένη παρά ποτέ. Η κοινωνία της ρηγματωμένη. Στην Ευρώπη, ειδικά η Γερμανία της Μέρκελ, αυξάνε την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, θωπεύοντας τον Πούτιν. Ακολούθησε λοιπόν, μια κίνηση απόλυτου θράσους από τον Ρώσο ηγέτη, η αρπαγή της Κριμαίας. Όπως γράφει ο Mark Galeotti (στο βιβλίο του Putin’s Wars), στη Ρωσία κυριαρχούσε ξέφρενος ενθουσιασμός: «Ο ίδιος ο Πούτιν πίστευε πλέον στη δική του μυθολογία… και στο ότι αυτός θα ήταν ο ηγέτης που θα έκανε τη Ρωσία ξανά μεγάλη».
Η Κριμαία, βεβαίως, δεν ήταν ο τελικός στόχος του Πούτιν. Είχε παρασυρθεί, όχι από το «ρεύμα της Ιστορίας», αλλά από το δικό του φαντασιακό ρεύμα! Ρωσικά στρατεύματα άρχισαν να μάχονται τους Ουκρανούς –σε έναν βουβό πόλεμο– στην περιοχή Ντόνμπας της Ουκρανίας. Σε ένα εξαιρετικό άρθρο του ο Fred Kaplan (9-2-2023) στο New York Review of Books, παρατηρεί πως ο Πούτιν έχει τη μεγάλη αδυναμία να ξέρει ελάχιστα για τα αμιγώς στρατιωτικά ζητήματα, ως αποκλειστικά πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών (KGB). Οι σύμβουλοί του είναι και αυτοί πρώην ή νυν πράκτορες. Επίσης: «στηρίζεται στα δικά του ένστικτα». Ακούει μόνο τους «ιδεολογικοποιημένους συνεργάτες του, όχι τους έμπειρους στρατιωτικούς αξιωματικούς». Αυτοί οι αξιωματικοί, γράφει ο Galeotti, εάν «ερωτώντο δεν θα συμβούλευαν τον Πούτιν να εισβάλλει η Ρωσία σε όλο το μέτωπο της Ουκρανίας, εάν πρώτα δεν υπήρχε ειδική εκπαίδευση σε όλα τα επίπεδα του στρατού, που απαιτούσε χρόνο». Η ανετοιμότητα αυτή θα αποδεικνύονταν καταλυτική για τα όσα ακολούθησαν. Το μόνο που πιστοποιήθηκε λοιπόν ήταν ότι: «Η Ρωσία του Πούτιν δεν αποτελεί μια μεγάλη δύναμη».
Αμερική και ΝΑΤΟ, είναι ευτύχημα ότι έκαναν ταχύτατα ό,τι ήταν δυνατόν για να ενισχύσουν με υπερσύγχρονο οπλισμό την Ουκρανία. Ο υπερήλικας Μπάιντεν, ειδικά στην Ουκρανία, αποδείχθηκε πιο συγκροτημένος και σοφός από μια σειρά τραυματικών Αμερικανών προέδρων (Μπους, Κλίντον, Ομπάμα, Τραμπ.). Στόχος ήταν να εξοπλιστούν οι γενναίοι Ουκρανοί με τα πιο σύγχρονα όπλα, και ο πόλεμος να περιοριστεί στα σύνορα Ουκρανίας-Ρωσίας. Η κυρίαρχη τεχνολογία της Αμερικής, έγκαιρα διείδε την προοπτική εισβολής του Πούτιν. Ο ηγέτης του αμερικανικού στρατού Mark Milley, διέθετε άρτια τεχνολογική ενημέρωση για το πώς θα αποφεύγονταν η παγκοσμιοποίηση του πολέμου: (α) Αμερική και ΝΑΤΟ δεν θα συγκρούονταν άμεσα με τη Ρωσία. (β) Ο πόλεμος θα περιορίζονταν στο ουκρανικό έδαφος. (γ) Το ΝΑΤΟ θα δρούσε ενιαία, σε στρατηγικό επίπεδο. (δ) Θα ενισχύονταν καταλυτικά οι Ουκρανοί στην άμυνά τους. Όπως γράφει ο Owen Matthews στο δικό του βιβλίο, όλα αυτά τηρήθηκαν. Στην εντέλεια. Η ρωσική επίθεση αποκρούστηκε. Η Ουκρανία πέρασε στην αντεπίθεση. Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν αποκαλυφθεί παντελώς ανέτοιμες για τις επιχειρήσεις τους. Δεν έχουν πάθος και ζέση. Στρατηγοί πηγαίνουν και έρχονται.
Τα σημάδια μιας διαταραγμένης σκέψης του Πούτιν, είναι διαρκή. Ειδικά σε εκδήλωση που ο Πούτιν θα μίλαγε σε όλη τη ρωσική ελίτ, στην αίθουσα του Αγίου Γεωργίου του Κρεμλίνου, σε μία ασυνάρτητη ομιλία, θα κατήγγελλε τη Δύση για την εποχή της αποικιοκρατίας, τη λεηλασία της Ινδίας και της Αφρικής! Πρόσθεσε μάλιστα τον απίστευτο ισχυρισμό ότι στη Δύση, χώρες όπως η Γερμανία, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, είναι «σκλάβοι» της Αμερικής (30-9-2022). Σε αυτά τα ασυνάρτητα, πρόσφατα ο Πούτιν, σε ένα άλλο παραλήρημα, θα επιχειρούσε να τρομοκρατήσει τους Ρώσους πολίτες πως εάν χαθεί ο πόλεμος, τότε θα «διαλυθεί η Ρωσική Ομοσπονδία και θα υπάρξουν Μοσχοβίτες, Ουραλιώτες και άλλοι»! Ενώ σε πρόσφατη συνέντευξή του τόνιζε πως «(τέτοια) σχέδια έχουν τεθεί επί χάρτου… είναι όλα καταγεγραμμένα… με στόχο να διασκορπίσουν την πρώην Σοβιετική Ένωση και κυρίως τη Ρωσική Ομοσπονδία…».
Συνοψίζοντας: Πού βρισκόμαστε τώρα; Για τον Πούτιν η πραγματικότητα είναι σκληρή και ωμή. Οι Ουκρανοί, που μάχονται για την πατρίδα τους, και ενισχύονται με σύγχρονα όπλα, δύσκολα θα ηττηθούν στο πεδίο της μάχης. Η κατάληψη της Ουκρανίας, πάντως, δεν παθιάζει τους Ρώσους στρατιώτες. Ο ρωσικός στρατός υστερεί σε ηγεσία, ηθικό, πάθος και οργάνωση. Μόνη πρακτική λύση είναι μια δήθεν «ισοπαλία» και ανακωχή για να σωθούν τα προσχήματα της ρωσικής ήττας. Βεβαίως στο πλαίσιο της Μεγάλης Εικόνας, τις προγενέστερες δεκαετίες, η Αμερική (και κάποιες δυτικές χώρες) βομβάρδιζαν με τοξίνες, βία και ανομία, τη διεθνή σκηνή. Πέραν των άλλων, λοιπόν, η περίοδος αυτή άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Και τι ξεπήδησε; Η σημερινή επικίνδυνη Ρωσία του Πούτιν. Ως γνήσιο τέκνο της Τοξικής Εποχής μας.
Ο Γιάννης Λούλης, διδάκτωρ του Καίμπριτζ, είναι επικοινωνιολόγος και συγγραφέας πολλών βιβλίων. Με πιο πρόσφατο το Η τοξική εποχή μας (Καστανιώτης, 2022).