Αμερική: Μπροστά στις κάλπες και σε βαθιά κρίση (του Γιάννη Λούλη)

Ήδη η Αμερική είναι στο «τελευταίο μίλι» των κομβικών προεδρικών της εκλογών. Πρόκειται για τις πιο πολωτικές μάχες, εδώ και δεκαετίες. Τούτη η πόλωση δεν είναι συγκυριακή. Πέραν του Τραμπ, που τη σπρώχνει στο ακρότατο όριό της, η πόλωση καθρεπτίζει την κρίση όλου του πολιτικού συστήματος. Προστίθεται στην κρίση, η σταδιακή έκρηξη των ανισοτήτων και άρα οι κοινωνικές ρηγματώσεις. Υπάρχει επίσης βαθύτατος ευτελισμός των δημοκρατικών αξιών μέσα από τη διεθνή εξαχρείωση της ηγέτιδας δύναμης του δημοκρατικού στρατοπέδου. Τούτη η εξαχρείωση έγινε εκρηκτική επί προεδρίας του Τζωρτζ Μπους του Νεότερου.

Με την εισβολή στο Ιράκ. Το ποδοπάτημα του Διεθνούς Δικαίου, συν τα σχετικά παρεπόμενα (βασανιστήρια, απαγωγές, παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ψεύδη επί ψευδών κ.λπ.). Με τη δημιουργία ενός Άνομου Κόσμου. Η ανομία συνεχίσθηκε, απλώς ηπιώτερα, επί του απολύτως αποκαρδιωτικού Ομπάμα (κλιμάκωση πολέμου στο Αφγανιστάν, παράνομες παρακολουθήσεις, drones κ.λπ.). Με την ανομία να αποκτά στη συνέχεια ως τέκνο της τον Τραμπ! Έναν ακροδεξιό λαϊκιστή, ταυτόχρονα προβλέψιμο και απρόβλεπτο, καθώς και αμοραλιστή. Ως εκρηκτικό υλικό στα θεμέλια του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Υπάρχει εδώ μια ωμή αλήθεια που τείνει να αγνοείται: Αν και ο Τραμπ είναι άκρως τοξικός, δεν αποτελεί την πηγή για την κρίση που βιώνει η Αμερική με τις άνομες πρακτικές της. Ο ίδιος, απλώς αποτελεί βαρύτατο σύμπτωμα της κρίσης. Ενώ μια δεύτερη θητεία του, είναι βέβαιο πως θα εντείνει αυθαίρετες πρακτικές και έναν εκρηκτικό διχασμό.

Ήδη ο Τραμπ, απειλεί να μην αναγνωρίσει μια τυχόν ήττα του, καταγγέλοντας φανταστική νοθεία στις κάλπες. Έχει ξεκαθαρίσει πως η πάγια ψήφος με μέιλ, είναι διαβλητή, επιστρατεύοντας θεωρίες συνωμοσίας. Αυτή, λόγω συγκυριών, είναι αυξημένη και φθάνει τα 80 εκ. ψηφοφόρους. Τίποτα, διαβλητό, φυσικά, δεν υπάρχει. Όμως ο Τραμπ, σε ένα γνώριμο παραλήρημά του, φαίνεται αποφασισμένος να τινάξει όλο το πολιτικό σύστημα στον αέρα! Με ενδεχόμενο, να αρνηθεί να εγκαταλείψει τον Λευκό Οίκο, αν χάσει!

Αν δούμε πάντως καθαρά τη μεγάλη εικόνα των εκλογών αναδύεται μια κρίσιμη διάστασή της: Ο Τραμπ, κυριαρχεί. Ως ο πρωταγωνιστής. Όλα περιστρέφονται στον άξονά του. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με εκλογές κυρίως περί τον Τραμπ! Υπό την σκιά του. Ο ίδιος, διαθέτει ένα σκληρό πυρήνα ψηφοφόρων. Τούτοι συνδέονται έντονα μαζί του. Συναισθηματικά. Και εθιστικά! Όμως αυτοί, δεν τον φθάνουν για να επικρατήσει.

Ο Τραμπ προκαλεί έντονα συναισθήματα: Θετικά και αρνητικά. Εκείνοι που έχουν έντονα αρνητικά συναισθήματα γι’ αυτόν, είναι πλέον σαφώς περισσότεροι. Αρκετοί από αυτούς, δεν ψηφισαν στις εκλογές του 2016. Τώρα όμως θα το πράξουν! Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για μεγάλη συμμετοχή. Αυτό, αν συμβεί, θα πλήξει τον Τραμπ. Αποτελεί μήνυμα ήττας του.

Όπως επισημαίνεται, στους αντι-τραμπικούς ψηφοφόρους κυριαρχεί μια αποστροφή που τους ωθεί στο να σπεύσουν να ψηφίσουν: «Οι εκλογές αυτές είναι οι πιο σημαντικές της ζωής μου». Θέλουν να αποδοκιμάσουν τον Τραμπ, λοιπόν. Ο Τζο Μπάιντεν δεν είναι εστία ισχυρής ταύτισης. Η σύνδεση μαζί του, είναι χαλαρή. Είτε ιδεολογικά, είτε ως προσωπικότητα. Τον θεωρούν απλώς ως το κατάλληλο όχημα για την απαλλαγή από τον Τραμπ, λόγω της αίσθησης ότι είναι πολυσυλλεκτικός.

Γι’ αυτό οι ψηφοφόροι αρκούνται στον άγευστο πολιτικό χυλό που εκπέμπει. Με τούτο τον χυλό άλλωστε, κέρδισε το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος, έναντι του διαχρονικού ριζοσπάστη Σάντερς. Τα μέλη του κόμματος, ήταν, ιδεολογικά, πιο κοντά στον Σάντερς. Όμως πίστευαν, πως με υποψήφιο τον άχρωμο Μπάιντεν, να ήταν πιο πιθανή η ήττα Τραμπ! Και η ήττα αυτή ήταν και είναι η πρώτη προτεραιότητά τους.

Κερδίζοντας εντελώς απρόσμενα τις εκλογές του 2016, και κάνοντας την κυριολεκτικά μεγάλη ανατροπή, ο Τραμπ απέναντι στη Χίλαρι Κλίντον, προκάλεσε ένα τραυματικό σοκ στους ψηφοφόρους και τα στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος. Όλα αυτά τα αναλύω στο πιο πρόσφατο βιβλίο μου που ιχνηλατεί ευρύτερα πώς φθάσαμε στην εποχή Τραμπ.

Ολέθρια αποδείχθηκε η επιλογή της Χίλαρη Κλίντον ως υποψήφιας του Δημοκρατικού Κόμματος, καθώς προέρχονταν από το πιο βαθύ κατεστημένο του. Ενώ ήταν και ευρύτερα αντιπαθής. Ταυτόχρονα, ενώ η Κλίντον κέρδισε με μια διαφορά 3 εκατομμύρια ψηφοφόρων συνολικά στη χώρα, ηττήθηκε κατά κράτος στους εκλέκτορες, κάτι που έχει συμβεί σε μόνο πέντε φορές στα χρονικά των προεδρικών εκλογών της Αμερικής. Βασικά ο Τραμπ κέρδισε, σε εργατουπόλεις λευκούς άνδρες ψηφοφόρους, με τον λαϊκισμό του. Ευνοήθηκε επίσης από τη χαμηλή συμμετοχή στις κάλπες. Οι τρεις νίκες του στο Μίσιγκαν, την Πενσυλβάνια και το Ουϊσκόνσιν σημειώθηκαν με διαφορές 0,2%, 0,7%, 0,8%! Η Χίλαρη χρειάζονταν μόνο 80.000 ψηφοφόρους στις πολιτείες αυτές για να εκλεγεί πρόεδρος.

Τι λοιπόν συμβαίνει τώρα; Και στις τρεις πολιτείες που κέρδισε οριακά ο Τραμπ, το 2016, η διαφορά υπέρ του Μπάιντεν στις δημοσκοπήσεις είναι πλέον συντριπτική, μεταξύ 8% και 5%. Σε πολιτείες που ο Τραμπ κέρδισε σχετικά άνετα, κινδυνεύει να χάσει αρκετές από αυτές. Υπάρχουν μάλιστα και ορισμένες πολιτείες όπου αν και κέρδισε πολύ άνετα, τώρα δίνει οριακή μάχη. Δεν σκοπεύω να κουράσω τον αναγνώστη με λεπτομέρειες.

Η ουσία όμως είναι η εξής: Συνολικά, στην Αμερική ο Τραμπ υπολείπεται με 10% του Μπάιντεν. Ταυτόχρονα δεν διαφαίνεται ότι θα ηττηθεί σε πολλές κρίσιμες πολιτείες που κέρδισε το 2016. Άρα, η έκπληξη του 2016, μέσω εκλεκτόρων, φαντάζει εξωπραγματική. Όλα είναι εναντίον του.

Υπάρχουν όμως και κάποια άλλα κομβικά στοιχεία, στην πρωτοποριακή δημοσκόπηση ποιοτικού χαρακτήρα της Five Thirty Eight. Ο Τραμπ, τώρα χάνει έδαφος κυρίως σε λευκούς ψηφοφόρους που ήταν η ραχοκοκαλιά του. Άνδρες και γυναίκες. Ειδικά σε ηλικιωμένους. Και ακόμη περισσότερο υποχωρεί ραγδαία σε πολίτες χωρίς πανεπιστημιακή μόρφωση, που ήσαν οι πιο θερμοί του ψηφοφόροι! Ας σημειωθεί ότι στις εκλογές του 2016, επτά στους δέκα που ψήφισαν, ήσαν λευκοί. Αυτοί ειδικά, στις οριακές εκλογικά πολιτείες, είναι κυριολεκτικά κομβικοί. Και ο Τραμπ, φαίνεται να τους χάνει.

Αν ο Τραμπ ηττηθεί –όπως διαφαίνεται– τούτο θα οφείλεται σε δυο παράγονες: Στη συγκεκριμένη προσωπικότητά του, και στο μείγμα των ιδεών που εκπέμπει. Ως προσωπικότητα, πληθωρική, παρορμητική και στα όρια του εκτροχιασμού, έχασε ό,τι πιο πολύτιμο για έναν πολιτικό: Την εμπιστοσύνη. Φάνταζε διαρκώς ανεξέλεγκτος στις αντιδράσεις του.

Όχι μόνο απέναντι στον κορονοϊό, αλλά και απέναντι στις μεγάλες και μικρές κρίσεις γενικά. Υπό τις περιστάσεις, είναι εντυπωσιακό ότι η εικόνα του δεν έγινε θρύψαλα. Οι ακραία δεξιές ιδέες του και μια κακοφορμισμένη ηγετικότητα είχαν φυσικά το κοινό τους. Τον έβλαψε επίσης το ότι στην εργατική τάξη που αρχικά σαγήνευσε υποχωρεί αισθητά καθώς αποκαλύφθηκε ως ο ευεργέτης των πλουσίων, με τα γενναιόδωρα φορολογικά του δώρα. Ένα πάντως είναι σίγουρο: Λίγοι θα κλάψουν για το πολιτικό του τέλος.

Βεβαίως, τα πιο κρίσιμα ερωτήματα αφορούν τον Μπάιντεν. Τι αποσκευές φέρει μαζί του τελικά; Το δημοκρατικό κατεστημένο των Κλίντον και του Ομπάμα που τον στηρίζουν αναφανδόν έχουν τεράστιες ευθύνες για το χαλί που έστρωσαν στο «φαινόμενο Τραμπ». Αν διαβάσει κανείς το ιδιαίτερα συγκροτημένο και διαφωτιστικό βιβλίο για τη διαδρομή του Μπάιντεν από τον Branko Marcetic, Yesterday’s Man, που μόλις δημοσιεύθηκε, με πολλές ευνοϊκές κριτικές, οι ανησυχίες εντείνονται και η ακροδεξιά συρρικνώνεται. Βεβαίως ο Μπάιντεν, ενσωμάτωσε στο πρόγραμμά του μεγάλο τμήμα των ριζοσπαστικών θέσεων του Μπέρνυ Σάντερς.

Όμως είναι φανερό πως, πρώτον, είναι «άνθρωπος του χθες», και δεύτερον, ότι το παρελθόν του βρίθει συμβιβασμών. Έχει συμπορευθεί σε όλες τις παθογένειες που οδήγησαν την Αμερική στη βαθιά σημερινή παρακμή: Από τη διεθνή ανομία, τις ανισότητες, το διατρητό κράτος πρόνοιας, την εύνοια στις ισχυρές οικονομικές ελίτ, αλλά και στην αλαζονική συμπεριφορά της υπερδύναμης. Εκτιμήσεις ότι θα αναδειχθεί σε ένα νέο Ρούσβελτ φαντάζουν όνειρο θερινής νυκτός. Στη φάση αυτή, το να αναδειχθεί παλώς ένας «αντι-Τραμπ», δεν αρκεί. Άλλωστε, οι «άνθρωποι του χθες» δύσκολα ξεφεύγουν από μακρινές διαδρομές που τους έχουν σημαδέψει. Συχνά, ανεπιστρεπτί.

Ο Γιάννης Λούλης είναι επικοινωνιολόγος, πολιτικός αναλυτής και συγγραφέας πολλών βιβλίων. Το τελευταίο του είναι το: Άνομος κόσμος: Πώς φθάσαμε στην εποχή Τραμπ, Καστανιώτης, 2019. Για όλα τα βιβλία του: johnloulis.gr.