Αλφόνσος Βιτάλης: Πως σώθηκα από το αεροπορικό δυστύχημα με το Falcon

Ο δικός μας νότιος δημοσιογράφος, Αλφόνσος Βιτάλης, σε μια συγκλονιστική εξομολόγηση για το τραγικό αεροπορικό δυστύχημα με το πρωθυπουργικό Falcon στο οποίο επέβαινε και σώθηκε από θαύμα. (Ρεπορτάζ: philenews.com)

Ο δημοσιογράφος που επέβαινε μέσα στο -μοιραίο- πρωθυπουργικό Falcon την 14η Σεπτεμβρίου 1999 που συνέβη το αεροπορικό δυστύχημα και σκοτώθηκαν επτά άνθρωποι -μεταξύ αυτών ο τότε αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Γιάννος Κρανιδιώτης, και ο γιος του-, ενώ ο ίδιος διασώθηκε σαν «από θαύμα», εξομολογείται, 21 χρόνια μετά, πολλά από αυτά που δεν ειπώθηκαν ποτέ μέχρι σήμερα για την τραγική εκείνη μέρα.

– Τι θυμάσαι από την 14η Σεπτεμβρίου του 1999; Εγώ τότε δούλευα στην ΕΡΤ και στην «Βραδυνή». Λίγες μέρες πριν από την 14η εκείνου του Σεπτέμβρη, μία βδομάδα περίπου, μετά από ένα τηλεφώνημα που είχα από τον αείμνηστο Γιάννο Κρανιδιώτη, πήγα στο γραφείο του -συνηθίζαμε να τα λέμε μία φορά τη βδομάδα από κοντά, πέρα από τα τηλέφωνα- και μου είχε πει ότι θα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον η Διαβαλκανική που θα γινόταν έπειτα από λίγες μέρες στη Ρουμανία. Ήταν η περίοδος με τους S-300, των μεγάλων συζητήσεων και των εντάσεων, και μου ανέφερε πως θα συζητιόταν το θέμα και εκεί, αφού θα ήταν παρόντες και οι Τούρκοι. Του είπα πως το ταξίδι είχε ενδιαφέρον και πως θα πήγαινα. Το ταξίδι ήταν προγραμματισμένο για τις 14 Σεπτεμβρίου. Ο Γιάννος, θυμάμαι, είχε φτάσει ένα τέταρτο περίπου πριν από την καθορισμένη ώρα αναχώρησης, μαζί με τον γιο του και την ιδιαιτέρα του στο διπλωματικό του γραφείο, τη Μαρία Μπεγλίτη. Μας είπε, θυμάμαι: «Παιδιά, όλα θα τα πούμε στο αεροπλάνο, πρέπει να τελειώσω με κάτι έγγραφα». Νωρίτερα, είχε δεχτεί στο γραφείο του τον τότε Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, το Γλαύκο Κληρίδη, ο οποίος βρισκόταν στην Ελλάδα, αφού είχε σημαντικές συναντήσεις στην Αθήνα- μεταξύ άλλων και με τον τότε Έλληνα Πρωθυπουργό, Κώστα Σημίτη. Ο τελευταίος που έφτασε στο αεροπλάνο, ο οποίος μας καθυστέρησε κιόλας, ήταν ο συγχωρεμένος ο Δημήτρης ο Πανταζόπουλος, ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ. Και μάλιστα έκανε και πλάκα ο Γιάννος μ’ αυτό, λέγοντάς μας «ε, αφού είναι Ολυμπιακός ο Πανταζόπουλος, θα τον περιμένουμε». Κατά τη διάρκεια της πτήσης, θυμάμαι πως ο Γιάννος καθόταν μπροστά, μελετούσε κάποια έγγραφα, ενώ κάποια στιγμή φώναξε και τον γιο του, τον Νικόλα, ο οποίος κάθισε μαζί του, κάτι συζητούσαν και κάτι έβλεπαν μαζί- απ’ ό,τι έμαθα μετά, ήταν το διδακτορικό του Νικόλα. Ένα μισάωρο πριν από το δυστύχημα, ο Γιάννος ήρθε πίσω, εκεί που καθόμασταν οι δημοσιογράφοι και μας είπε: «Με συγχωρείτε που δεν ήρθα πιο νωρίς, έπρεπε να μελετήσω κάποια έγγραφα, αυτά που μελετούσα και στο αεροδρόμιο, πρέπει να είμαι έτοιμος για την Διαβαλκανική, να κωδικοποιήσω τη συνάντηση και τη συνομιλία που είχα με τον Κληρίδη γιατί θα τεθεί το θέμα με τους S-300 εκεί που πάμε».

Ο Γιάννος δεν είχε καθίσει στις θέσεις, γιατί οι θέσεις ήταν κατειλημμένες πίσω -στις τέσσερις αντικριστές καθόμασταν οι δημοσιογράφοι- αλλά κάθισε επάνω σε έναν μικρό πάγκο όπου ήταν το μόνιτορ της πτήσης. Θυμάμαι πως σηκωθήκαμε -ο Πανταζόπουλος, εγώ, και η αείμνηστη η Νίνα Ασημακοπούλου-, για να του δώσουμε τη θέση μας να κάτσει, αλλά μας είπε «όχι, θα σας πω δυο κουβέντες τώρα και θα τα πούμε στο ξενοδοχείο το βράδυ, θα προλάβετε να γράψετε και να στείλετε στις εφημερίδες σας τις ανταποκρίσεις σας, μη σας νοιάζει, θα μας περιμένουν αυτοκίνητα στο αεροδρόμιο και θα φύγουμε αμέσως». Εκεί, άρχισε να μας εξηγεί πόσο περίπλοκη ήταν η κατάσταση με τους S-300, τις πιέσεις που δεχόταν η Κύπρος και η Ελλάδα- και, κυρίως, τα νέα που τους είχε φέρει ο Κληρίδης ότι ήταν ασφυκτικές οι πιέσεις και από την αμερικανική πλευρά, αλλά και από πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Τότε ο Γιάννος μας είπε πως, για πρώτη φορά, υπήρχε στο τραπέζι η ιδέα, την οποία επεξεργαζόταν με κάθε λεπτομέρεια, μήπως μπορέσουμε και αντικαταστήσουμε τους S-300, οι οποίοι ήταν ένα πολύ βαρύ αμυντικό σύστημα, με άλλα αντιαεροπορικά συστήματα, και οι S-300 να έρχονταν και να αποθηκεύονταν στην Ελλάδα. Ο ίδιος μας ανέφερε, ωστόσο, πως δεν θα έλεγε τίποτα στη Διαβαλκανική γιατί ήθελε να το ξανασυζητήσει αυτό και με τον Σημίτη και με τον Κληρίδη, αλλά και με τον τότε υπουργό Εξωτερικών, τον Γιώργο Παπανδρέου. Απλά ήταν μία εναλλακτική λύση που σκεφτόταν. Λίγο μετά, άρχισε η περιπέτεια μέσα στο αεροπλάνο και δεν είπαμε τίποτα παραπάνω. Δεν τον ξαναείδαμε ζωντανό. Τον ξαναείδα, νεκρό πια, όταν προσγειωθήκαμε, που διέκρινα τα παπούτσια του πλακωμένα από διάφορα συντρίμμια και αποσκευές… Αν θυμάμαι καλά, είχαν ανοίξει τα ντουλάπια όπου ήταν οι αποσκευές μας κι είχαν πέσει όλα τα πράγματα κάτω- εν πάση περιπτώσει, δεν διέκρινα κάτι, εκτός από το πόδι του… Αυτό που θυμάμαι, ωστόσο, πολύ έντονα, από εκείνη τη στιγμή, ήταν τις φωνές της Μαρίας Μπεγλίτη, όταν άρχισαν οι αναταράξεις, η οποία ήταν δεμένη απέναντί μου: «Υπουργέ, υπουργέ, πού είσαι;».

– Τι άλλο θυμάσαι από εκείνα τα λεπτά; … Όλο αυτό το πηγαινέλα την ώρα των -μοιραίων- αναταράξεων. Και το τίναγμα επάνω στη θέση. Αλλά φορούσα ζώνη. Όσοι δεν φορούσαν τη ζώνη τους, όπως ο Δημήτρης Πανταζόπουλος, τους είδα να εκτοξεύονται. Τον Δημήτρη δεν τον ξαναείδα μετά… Η Μαρία η Μπεγλίτη κι εγώ φορούσαμε ζώνες, ο Πανταζόπουλος και η Ασημακοπούλου δεν φορούσαν ζώνες- από αυτούς που ήμασταν στην τετράδα, πίσω στο Falcon. Νομίζω πως όσοι φορούσαν ζώνη κατέβηκαν σχετικά ασφαλείς, καθώς και η αεροσυνοδός η οποία είχε την ευφυία, στην πρώτη ανατάραξη, κι έκανε μία κίνηση να κουκουλώσει το σώμα της και να πάει σε ένα σημείο όπου ήταν η πολύ στενή τουαλέτα του Falcon- κι έτσι, δεν είχε πολλές «δυνατότητες» να εκτοξευθεί. Βεβαίως νοσηλεύτηκε με πολλές κακώσεις στο νοσοκομείο, στο Βουκουρέστι, και αργότερα στην Ελλάδα. 

– Εσύ, χρειάστηκε να νοσηλευτείς;  Εγώ και η Μαρία η Μπεγλίτη, όχι. Είχαμε κάτι γδαρσίματα και κάτι σκισίματα από κάτι γυάλινα που εκτοξεύτηκαν. Αλλά αυτά δεν ήταν τίποτα ουσιαστικά, μπροστά σ’ αυτό που συνέβη. 

– Σήμερα, 21 χρόνια μετά, ποια είναι η δική σου άποψη για το δυστύχημα, πέρα από τα πορίσματα που ακολούθησαν τότε; Δύσκολα μπορώ να έχω προσωπική άποψη. Υπάρχει, ωστόσο, μία πολύ μεγάλη αλήθεια: Πάρα πολλές φορές, το Falcon είχε παρουσιάσει τεράστια προβλήματα. Εν πτήσει καθηλώθηκε κάποιες φορές, άλλαξε τόπο προσγείωσης, γύρισε πίσω, κι άλλες φορές δεν έφυγε καθόλου γιατί παρουσίαζε θέματα απ’ την αρχή. Το κύριο θέμα του ήταν ο σταθεροποιητής στα πτερύγια- αυτό είχε μονίμως το φωτάκι του αναμμένο, άρα κάτι είχε και ποτέ δεν κατάλαβα γιατί δεν κατάφερναν να σβήσουν αυτό το φως παρά τα service που είχαν γίνει. Επανειλημμένα είχαν εμφανιστεί προβλήματα. Πολλοί εντόπισαν και ανθρώπινο λάθος. Η προσωπική μου αίσθηση είναι ότι υπήρχε πάντα ένα τεχνικό θέμα, αλλά δεν ξέρω πώς και με ποιο τρόπο επηρέασε και ο ανθρώπινος παράγοντας- θεωρώ ότι κακώς έφυγε από το σμήνος της Πολεμικής Αεροπορίας που ήταν, όπου το συντηρούσαν οι τεχνικοί της, αφού είχε χαρακτηριστικά πολεμικού αεροσκάφους. 

– Ως άνθρωπος, γενικά, πώς ήταν ο Γιάννος, Αλφόνσο; Τον γνώριζες πολλά χρόνια, είχατε σχέση εμπιστοσύνης… Πράγματι. Με τον Γιάννο γνωριστήκαμε μόλις γύρισα στην Ελλάδα από το Παρίσι, όπου έκανα τα μεταπτυχιακά μου. Γύρω στο 1990. Ήταν, τότε, από τους πιο στενούς συνεργάτες του Ανδρέα Παπανδρέου. Λόγω του διπλωματικού ρεπορτάζ που έκανα για πολλά χρόνια, οι σχέσεις μου, γενικά, με υπουργούς ήταν πολύ καλές και φιλικές, αλλά με τον Γιάννο ήταν ιδιαίτερες: Μιλάγαμε πολύ τακτικά, σε όποια θέση κι αν βρισκόταν στη συνέχεια, για όλα τα θέματα. Ήταν ένας άνθρωπος κοινής αποδοχής -οραματιστής, ανθρωπιστής-, με πολιτική «καταγωγή» από την Κεντροαριστερά. Τον άκουγαν με σεβασμό και τον συμβουλεύονταν όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί, γιατί είχε πολύ καλές γνώσεις γύρω από το Κυπριακό, από τα Ενταξιακά της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και από τα ελληνοτουρκικά. Θεωρώ πως είναι ο μεγάλος «αρχιτέκτονας» της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και δούλεψε πολύ γι’ αυτό- σε συνεννόηση πάντα με όλους τους πολιτικούς χώρους γι’ αυτό το εθνικό ζήτημα. Ήταν πολύ προσιτός και οραματιζόταν μία νέα πραγματικότητα για την Κύπρο, χωρίς στρατό κατοχής, με μία ισχυρή θέση της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στους διεθνείς οργανισμούς, ενώ θέλω να τονίσω πως ήταν ο άνθρωπος που οργάνωσε και ξεκίνησε την προσπάθεια απομάκρυνσης του παράνομου οπλισμού του Αττίλα από την Κύπρο. Ήταν, όμως, ταυτόχρονα και ρεαλιστής- προσπαθούσε να πετύχει βήμα βήμα κάποιους στόχους

.

Σε προσωπικό επίπεδο; Ήταν ένας εξωστρεφής άνθρωπος- καμάρωνε, για παράδειγμα, που ο γιος του τελείωνε το διδακτορικό του, και μου μιλούσε γι’ αυτό. Επίσης, με τον Γιάννο, τηρούσαμε -όσοι είχαμε μαζί του και φιλική σχέση- απαρέγκλιτα κάτι: Μπορεί να συζητούσα μαζί του μιάμιση ώρα, να μου έδινε πολλές ειδήσεις, όταν όμως έλεγε «αυτά τα κρατάς στο μυαλό σου και τα ξεχνάς», κρατούσα πιστά το off the record. Έτσι δημιουργήθηκε αυτή η σχέση εμπιστοσύνης μέσα στα χρόνια.

– Σου είχε εκμυστηρευτεί ποτέ αυτό που συζητιόταν πολύ έντονα εκείνη την περίοδο; Δηλαδή, την ενδεχόμενη υποψηφιότητά του για την Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας; Ναι. Θα σας το πω αυτό- πέρασαν και τόσα χρόνια πια. Δύο φορές μου το εκμυστηρεύτηκε. Τη μία πρέπει να ήμασταν εν πτήσει, κανά εξάμηνο πριν από το δυστύχημα. Πηγαίναμε στο Καζακστάν τότε, αν θυμάμαι καλά, ήμασταν δύο δημοσιογράφοι μαζί του, και με είχε φωνάξει μπροστά στο κάθισμά του. Αφού μου είπε για κάτι που έγραφε η εφημερίδα μου, τον ρώτησα «τι ακριβώς συμβαίνει;»- εννοώντας τη μελλοντική υποψηφιότητα. Μου απάντησε: «Κοίταξε να δεις, εγώ το ‘χω στο μυαλό μου και στο εκμυστηρεύομαι, ότι κάποια στιγμή, ανάλογα και με τις εξελίξεις, θα ήθελα πολύ να διεκδικήσω την Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Θα κλείσουμε σιγά σιγά το θέμα της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα βρούμε έναν τρόπο να “ηρεμήσει” κι η Τουρκία, και νομίζω πως θα μπορέσω να προσφέρω πάρα πολλά στην Κύπρο, όπως πρόσφερα και στην Ελλάδα απ’ τη θέση μου. Αυτό το είπα σε ένα δυο στενούς μου συνεργάτες κι εσύ είσαι ο επόμενος που το μαθαίνει». Αυτά μου είχε πει τότε. «Προφανώς», μου ανέφερε στη συνέχεια και αφού το συζητήσαμε, «θα απευθυνθώ σε όλους, και προφανώς θα προσπαθήσω να βρω μια στήριξη από τα κόμματα του Κέντρου». Η δεύτερη φορά που μου το είπε πρέπει να ήτανε πριν φύγουμε με το Falcon για το μοιραίο ταξίδι, ένα απόγευμα- από αυτά τα απογεύματα που συνηθίζαμε να συναντιόμαστε στο γραφείο του. Μου είπε: «Το σκέφτομαι, το μετρώ, πρέπει να το συζητήσω με κάποιους ανθρώπους στην Κύπρο, και κάποια στιγμή πρέπει να το πω και στον Σημίτη πως θα κάνω προς τα εκεί τη στροφή». Δεν μου προσδιόρισε το χρόνο, ούτε ποια κόμματα θα τον στήριζαν. Αν, όμως, καταλάβαινα καλά, προφανώς προσδοκούσε στην ΕΔΕΚ, στο ΔΗΚΟ, στο ΑΚΕΛ και προφανώς και σε ένα κομμάτι του παραδοσιακού κεντροδεξιού χώρου. 

– Κάτι προσωπικό για το τέλος: Εσύ, μετά από αυτό το δυστύχημα, πότε ξαναμπήκες σε αεροπλάνο; Γύρισα, την επόμενη κιόλας μέρα του δυστυχήματος, με την πτήση της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά σε μια περίεργη κατάσταση. Το προηγούμενο βράδυ, ωστόσο, είχα ζητήσει να γυρίσω οδικώς- και σχεδόν το είχαν φροντίσει. Όταν έφτασε το αεροπλάνο της Ολυμπιακής, μέσα στο οποίο ήταν ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών, Γρηγόρης Νιώτης, με έπιασε και μου είπε: «Θες να πας οδικώς; Τρία αυτοκίνητα σε περιμένουν. Όμως, προσπάθησε να το ξεπεράσεις και να ‘ρθεις μαζί μας». Επειδή και εκείνος και ο πρέσβης μας στη Ρουμανία ήταν επίσης πολύ ταραγμένοι, με κέρασαν ένα ποτήρι κονιάκ, για να συνέλθω από το σοκ. Σχεδόν είχα ζαλιστεί. Με πήρε, θυμάμαι, αγκαζέ ο Γρηγόρης ο Νιώτης και ο επικεφαλής του Γραφείου Τύπου της ελληνικής πρεσβείας στο Βουκουρέστι και μου είπαν: «Πάμε μέχρι το αεροδρόμιο. Αν δεν μπεις μέσα στο αεροπλάνο, θα φύγεις με τα αυτοκίνητα. Αν μπεις μέσα, θα καθίσουμε δίπλα σου»… Τελικά, γύρισα με το αεροπλάνο. Αλλά, μετά, έκανα να μπω σε αεροπλάνο τουλάχιστον πέντε χρόνια. Και μπήκα, γιατί αναγκάστηκα, λόγω ενός προβλήματος υγείας συγγενικού μου προσώπου. Θυμάμαι, μάλιστα, πως πολύ δύσκολα το άντεξα εκείνο το πρώτο μου ταξίδι μετά το δυστύχημα. 

– Ξεπερνιέται ποτέ κάτι τέτοιο, Αλφόνσο; Ο χρόνος… Ο χρόνος κι ένα πάθος για τη δουλειά το «βελτίωσαν»- για όσους κάναμε διπλωματικό και κυβερνητικό ρεπορτάζ, αν αποκοπείς σοβαρά απ’ αυτό είναι σα να χάνεις ένα κομμάτι της περιπέτειας της δουλειάς σου. Ξέρεις, αισθάνθηκα άσχημα τα χρόνια που δεν μπορούσα να ταξιδέψω- μου στοίχισε π.χ. που δεν ήμουνα στην Σύνοδο Κορυφής που επικυρώθηκε η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Διότι γίνονταν πράγματα που εγώ δεν μπορούσα να τα παρακολουθήσω από κοντά. Και ως άνθρωπος: Πάντα μου άρεσε να ταξιδεύω πολύ. Αυτό, λοιπόν, μου αφαιρούσε ένα κομμάτι από τη ζωή μου. Αλλά η ζωή τρέχει, η ζωή συνεχίζεται, και η ζωή έχει απαιτήσεις και στιγμές. Συνεπώς, το πάλεψα. Ωστόσο, ακόμη και τώρα, η ιδέα τού να μπω σε αεροπλάνο με πιέζει, μου δημιουργεί περίεργα συναισθήματα, αλλά κάνω το βήμα, πάω. Απλώς, έχω γίνει πολύ «περίεργος» με την ασφάλεια των πτήσεων- αν οι πτήσεις δεν είναι των μεγάλων και σοβαρών εταιρειών που τις γνωρίζουμε όλοι λίγο πολύ, αρνούμαι να μπω σε αεροπλάνο.