Άλιμος: Νοσταλγικές μνήμες εν μέσω Πανδημίας
Κείμενο του Αριστείδη Θωμόπουλου*, με αφορμή ανακοίνωση και οδηγίες που εξέδωσε η ιταλική κυβέρνηση για τον κορωνοϊό στην γκραικάνικη διάλεκτο.
Εντύπωση και συγκίνηση μου προκάλεσε η πληροφορία ότι η Ιταλική Κυβέρνηση εξέδωσε οδηγίες για τον κορωνοϊό και στα Γραικάνικα. Δηλαδή στην ελληνοϊταλική διάλεκτο των κατοίκων της Κάτω Ιταλίας. Οι Γραικάνοι λένε, αλλά και εμείς οι Αλιμιώτες γνωρίζουμε, ότι στα χαρτιά είναι Ιταλοί και στην καρδιά Έλληνες. Η διάλεκτός τους είναι μείγμα ιταλικών και ελληνικών. Αν και η γραφή είναι με λατινικά στοιχεία, είναι εντυπωσιακό το πόσο εύκολα μπορούν να διαβαστούν: «TI NA KANOME JA TO CORONAVIRUS. AN DEN ISSE KALO ME TIN IGHIA, STA STO SPITI, MI PAΪSE STO SPITALI». «PLINE SPITHIA TA CHERIA ME TO NERO CE TO SAPUNI, O M’ ENA GEL JA TA CHERIA». «MI NGHISE T’ ARTAMMIA, TIN MITTI O TO STOMA ME TA CHERIA».
Ενθυμήσεις
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (τότε ΕΟΚ), από το τέλος του 1984- αρχές 1985,σε μια προσπάθεια σύσφιξης των σχέσεων μεταξύ των Λαών της (εκτός των άλλων π.χ. ανταλλαγή μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης), διευκόλυνε τις αδελφοποιήσεις Δήμων-Πόλεων, παρέχοντας και επιχορηγήσεις για τις σχετικές δράσεις π.χ. ταξίδια γνωριμίας δημάρχων, δημ. συμβούλων,πολιτών, μετακινήσεις φολκλορικών/ καλλιτεχνικών συγκροτημάτων κλπ.Έγιναν σχετικές δράσεις, με θετικά αποτελέσματα. Στα πλαίσια αυτά ο Δήμος μας, το 1986 αδελφοποιήθηκε με το Κοντοφούρι, χωριό της επαρχίας Ρέτζιο-Καλάμπρια (Ρήγιο- Καλαβρία, στην απόληξη της χερσονήσου, στον πορθμό του Ρηγίου). Ο Δήμος μας κάλεσε και φιλοξένησε αντιπροσωπεία 30 περίπου Γραικάνων από το Κοντοφούρι, από 29.7 έως 3.8.1990, με υποδοχή στο Δημαρχείο και το Δημοτικό Συμβούλιο, περιηγήσεις στη Πλάκα, ξενάγηση στην Ακρόπολη, παρακολούθηση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων στο Ηρώδειο και Βεάκειο κ.ά. Από την επίσκεψη εκείνη αναβλύζουν έντονες αναμνήσεις: η ζεστασιά και ο πολιτισμός των ανθρώπων εκείνων, οι εκδηλώσεις λατρείας, οι χοροί τους και άλλα πολλά. Σαν να επισκέπτονταν την Πατρίδα τους.
Σε εμένα προσωπικά, αφορμή για τέτοιες ενθυμήσεις, μου παρέχουν και δύο βιβλία, που διατηρώ από την επίσκεψη εκείνη.
α) Βιβλίο ελληνο-γραικάνικης γραμματικής, του Filippo Condemi,«Grammatica Grecanica – La lingua, la vita e l’ anima degli ultimi Ellenofoni diCalabria», 200 σελίδων. Στη σελ. 11 αναγράφεται: «Greci sumus ethoc nobisgloriae accedit», Antonio de Ferraris–Galateo, και η μετάφρασή του: «Είμαστε Έλληνες κι αυτό δόξα μας φέρει» Αντώνιο ντε Φερράρις–Γκαλατέο. Εκείνο δε το “ultimi Ellenofoni”, από τότε, μαχαίρι στην καρδιά!, και
β) Βιβλίο της Paola Mallamo «gli anni dietro l angolo, 1989», 149 σελίδων, με ποιήματα στα γραικάνικα.
Και τα δύο βιβλία έχουν επικολλημένη ετικέτα «Dono del Comune diCONDOFURI (Italy) 1990».
Ασύνορος ο νους. Συνδέει όμως σχετικά πράγματα. Προστρέχω στον αλεξανδρινό Κ. Π. Καβάφη (τον οποίο ο Κώστας Βάρναλης έχει ορίσει ως«μοναδικό, ανόμοια στο και ανεπανάληπτο») και στο αδημοσίευτο ποίημά του:
Π Ο Σ Ε Ι Δ Ω Ν Ι Α Τ Α Ι
«Ποσειδωνιάταις τοις εν τω Τυρρηνικώ κόλπω το μεν εξαρχής Ελλησιν ούσιν εκβαρβαρώσθαι Τυρρηνοίς ή Ρωμαίοις γεγονόσι και την τε φωνήν μεταβεβληκέναι, τά τε πολλά των επιτηδευμάτων, άγειν δε μιάν τινα αυτούς των εορτών των Ελλήνων έτι και νυν, εν ή συνιόντες αναμιμνήσκονται των αρχαίων ονομάτων τε και νομίμων, απολοφυράμενοι προς αλλήλους και δακρύσαντες απέρχονται. ΑΘΗΝΑΙΟΣ».
«Την γλώσσα την ελληνική οι Ποσειδωνιάται εξέχασαν τόσους αιώνας ανακατευμένοι με Τυρρηνούς, και με Λατίνους, κι άλλους ξένους.
Το μόνο που τους έμενε προγονικό ήταν μια ελληνική γιορτή, με τελετές ωραίες,με λύρες και με αυλούς, με αγώνας και στεφάνους. Κ’ είχαν συνήθειο προς το τέλος της γιορτής τα παλαιά τους έθιμα να διηγούνται,και τα ελληνικά ονόματα να ξαναλένε, που μόλις πια τα καταλάβαιναν ολίγοι. Και πάντα μελαγχολικά τελείων’ η γιορτή τους.Γιατί θυμούνταν που κι αυτοί ήσαν Έλληνες –Ιταλιώται έναν καιρό κι αυτοί.και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν, να ζουν και να ομιλούν βαρβαρικά βγαλμένοι – ω συμφορά! – από τον ελληνισμό».
———————————————–
Μετάφραση της επιγραφής: «Οι Ποσειδωνιάτες, που κατοικούν στον Τυρρηνικό κόλπο, μολονότι ήσαν Έλληνες από καταγωγή, εκβαρβαρώθηκαν τελείως και έγιναν Τυρρηνοί ή Ρωμαίοι και άλλαξαν τη γλώσσα τους και πολλές παλιές τους συνήθειες. Παίρνουν όμως μέρος σε μια γιορτή ακόμη και σήμερα, στην οποία ανταμώνουν και θυμούνται τα αρχαία ονόματα και τα έθιμα, θρηνώντας μεταξύ τους για την απώλεια, και, αφού κλάψουν γι’ αυτή, φεύγουν».
* Ο Αριστείδης Θωμόπουλος είναι συνταξιούχος δικηγόρος και πρώην δημοτικός σύμβουλος και Αντιδήμαρχος του Δήμου Αλίμου (1983-2006).
Νεότερη ενημέρωση : Όπως πληροφορηθήκαμε η αφίσα αυτή με τις οδηγίες για τον κοροναϊό δεν εκδόθηκε από την Ιταλική Κυβέρνηση. Κάτοικοι της Κάτω Ιταλίας που μιλούν τα γραικάνικα θεώρησαν χρήσιμο να τις μεταφράσουν και να τις κυκλοφορήσουν και στη δική τους διάλεκτο με δική τους πρωτοβουλία.
Πηγή: anokatostokalamaki.wordpress.com