Ο θρυλικός Βουρλοπόταμος: Η παλιά Αμφιθέα




Είναι περίεργο που όταν πληκτρολογήσεις στο διαδίκτυο τη λέξη Βουρλοπόταμος δεν υπάρχει καμία πληροφορία, ούτε καμιά φωτογραφία για την ιστορική αυτή περιοχή της Αθήνας.

Σαν να έχει εξαφανιστεί από το βιβλίο της ιστορίας. Σαν να μη θέλει ο ιστορικός του μέλλοντος να μαθευτεί η ιστορία της.

(Γιάννης Αλεξίου/ogdoo.gr)

Ο λόγος για τον θρυλικό Βουρλοπόταμο, ονομασία που είχε η Αμφιθέα από το 1930 ως το 1960.

Η γεωγραφική θέση της περιοχής Βουρλοπόταμου

Η ονομασία της, Βουρλοπόταμος, δόθηκε λόγω του ρέματος που διέσχιζε την περιοχή αυτή ώσπου χτίστηκε από σπίτια και αργότερα πολυκατοικίες. Ποταμός και γύρω έλος. Εκεί οφείλεται και η υγρασία που υπάρχει σήμερα στην περιοχή καθώς το υγρό στοιχείο εξακολουθεί να υπάρχει στο υπέδαφος.

Μαζί του ένα μυστήριο καθώς από τα πολλά χτισμένα πια πηγάδια, τα βράδια αναβλύζει το νερό ορμητικά στους δρόμους από τους ειδικούς σωλήνες που υπάρχουν στις άκρες των πεζοδρομίων. Πηγάδια που δεν στερεύουν ποτέ.

Εκεί βρίσκουν καταφύγιο δροσιάς οι γάτες. Υπάρχει μια περίεργη αίσθηση ότι αν ανοίξει ο δρόμος θα πλημμυρίσει ο κόσμος!

Σε πολλές πολυκατοικίες η κατασκευή καθυστέρησε, καθώς το υγρό υπέδαφος στάθηκε εμπόδιο στο χρονοδιάγραμμα. Το ρέμα αυτό διέσχιζε την οδό Τυρταίου – Γοργοποτάμου – Λ. Αμφιθέας και Αγίας Κυριακής και κατέληγε στο Δέλτα Φαλήρου.

Στην περιοχή που διεξάγονται σήμερα μουσικά φεστιβάλ. Το λεωφορείο κατέβαινε τη Συγγρού κι έστριβε στην Ζησιμοπούλου, την παλιά Λ. Αμφιθέας. Έως το ύψος της Αγ. Κυριακής ο τόπος ήταν γεμάτος βούρλα.

«Βούρλα ήταν κάτι πράσινα σαν τις βελόνες που πλέκαν οι γυναίκες και είχε μύτη που σε κάρφωνε αν το ακουμπούσες ή το πάταγες και σε έβρισκε», θυμάται ένας παλιός Βουρλοποτάμιος. «Σταδιακά εξαφανιζόταν το έλος.

Υπήρχε ένα κτήμα που έφτανε ως τον Ιππόδρομο. Απέναντι, στην πλευρά της Αμφιθέας, ήταν το μοναδικό γυμναστήριο στην περιοχή, του Χρυσάφη, όπου προπονούνταν οι δρομείς. Είχε στίβο γύρω – γύρω κι ένα μονόζυγο. Μια φορά είχε βρέξει κι είχε κάνει λίμνη. Όπως έκανα λοιπόν μονόζυγο, φεύγω και πέφτω μες τη λάγκα. Φορούσα και σακάκι!».

Οι πόρνες

Η ιστορική αναφορά όμως, για την οποία είναι θρυλικός ο Βουρλοπόταμος, είναι οι πόρνες του. Ανάμεσα στα έλη και στις καλαμιές υπήρχαν μικρά φτωχικά σπιτάκια με γυναίκες που πουλούσαν το κορμί τους στην προπολεμική και μεταπολεμική Αθήνα.

Φτώχεια και των γονέων, όπως λέει ο λαός. Κάποιες από αυτές δεν είχαν σπίτι και εκδίδονταν σε απόμερα σημεία, στο αχανές έλος. Ένα από αυτά τα σημεία ήταν η μάντρα του Ιπποδρόμου. Εκεί που σήμερα είναι η είσοδος του Πολιτιστικού Κέντρου «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος».

Μια τοποθεσία που είναι σήμερα οικογενειακός προορισμός κάποτε στο μισοσκόταδο, πόρνες εκδίδονταν στα όρθια, σύμφωνα με μαρτυρίες των παλιών κατοίκων του Βουρλοπόταμου, ή κατάχαμα πάνω σε άδεια τσουβάλια! Η τιμή ήταν 8 δραχμές. Η δραχμή είχε την αξία της, δεν τη διέθετες εύκολα τότε.

Τα βράδια δεν κυκλοφορούσε ψυχή μέσα στο σκοτάδι, παρά μόνο οι μπερμπάντηδες της εποχής και κορίτσια χωρίς στον ήλιο μοίρα. Εικόνες που μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη σε ελληνικές ταινίες, όπως στην «Κάλπικη Λίρα» του 1955 με την Σπεράντζα Βρανά και τον Μίμη Φωτόπουλο. Την παράδοση της πορνείας στο Βουρλοπόταμο συνεχίζει μέχρι σήμερα ένα στούντιο, όπως λέγονται σήμερα, σε ένα διώροφο, στο τέλος της Λ. Αμφιθέας λίγο πριν συναντήσει την Λ. Συγγρού.

Σκηνή από την «Κάλπικη Λίρα» με τον Μίμη Φωτόπουλο και τη Σπεράντζα Βρανά

Εκεί που βρίσκεται σήμερα η αντιπροσωπεία της BMW και από πάνω τα γραφεία της Grand Thornton ήταν ένα απομονωμένο σπίτι, χαμόσπιτο, ένα δωμάτιο και μια κουζίνα. Στην αυλή του είχε κληματαριές κι εκεί από κάτω οι πόρνες συνευρίσκονταν με τους πελάτες τους.

Στο σπιτάκι έμενε ένας Πόντιος, μπεκρής, που έρχονταν σπίτι του ακαθόριστες ώρες και δεν πολυέδινε σημασία στο τι συνέβαινε στην αυλή του.

Τα σπίτια όλα, την εποχή αυτή στον Βουρλοπόταμο, ήταν πλίνθινα με δωματιάκια, όπου έμεναν στριμωγμένες οικογένειες. Πολλά εξ αυτών μισογκρεμισμένα, ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο του ’40. Τα σπίτια ήταν γεμάτα κοριούς. Στους τοίχους, στα στρώματα, κοριοί παντού…

«Η περιώνυμη πόρνη του Βουρλοπόταμου ήταν η Μαρίτσα. Ήταν 18 χρονών και την έφερε ένας νταβατζής από το χωριό. Μυτιληνιά. Μελαχρινή. Τον νταβατζή της τον έλεγαν Μπούλη. Του φώναζε λοιπόν η Μαρίτσα: Μπούλη, ωρέ Μπούλη, πηδιέμαι και δεν μπορώ να φαρδύνω. Στο δρόμο αυτά, απλώνανε χάμω μια εφημερίδα και γινόταν η δουλειά. Στο δρόμο κάτω από την Συγγρού δεν περνούσε άνθρωπος τότε.

Εκεί έκανε η Μαρίτσα περαντζάδα κι ο Μπούλης πιο πέρα… Ήταν η Βάσω, 35άρα τότε. Την έπιανες και δεν μπορούσες να την τσιμπήσεις, τόσο σκληρό το δέρμα της. Κοντούλα και γεμάτη. Ήταν και η Ιωάννα που δούλευε στη Νοταρά, στην Τρούμπα κι έμενε εδώ.

Η πλάκα ήταν την είχα γνωρίσει εκεί κι όταν είχε παραγγείλει κάτι πράγματα στο σπίτι της, χτύπησα το κουδούνι κι άνοιξε την πόρτα η Ιωάννα, με το βρακί μόνο, και την είδα ξαφνικά μπροστά μου, χωρίς να ξέρω ότι έμενε εδώ στη γειτονιά. Έκανε και στο Βουρλοπόταμο πιάτσα γιατί δεν δούλευε όλες τις μέρες στη Νοταρά.

Ήταν κι άλλες… Μετά τις εκτόπισαν οι τραβεστί. Τις πετσοκόβανε και πέρναν δρόμο. Αρχηγός τους η Αλόμα, πρώην μπεταζής…».

Ιστορίες

Στην περιοχή του Βουρλοπόταμου, μεταξύ Λ. Αμφιθέας και Ζησιμοπούλου (είναι η πρώην Λ. Αμφιθέας) υπάρχουν ακόμη οι προσφυγικές πολυκατοικίες. Επί της Λ. Αμφιθέας που είναι σήμερα μεγάλο σουπερμάρκετ υπήρχαν οι στάβλοι των αλόγων.

Ο Ιππόδρομος ήταν κοντά. Όταν τους κατήργησαν, εκεί μέσα, υπήρχαν διαθέσιμα μικρά σπιτάκια όπου διέμεναν φτωχές οικογένειες στη μεταπολεμική Ελλάδα. Ανάμεσα σε αυτές, σύμφωνα με μαρτυρίες, έζησε μικρός και ο ποδοσφαιρικός θρύλος της περιοχής Αμφιθέας, Ν. Σμύρνης, Φαλήρου, Καλλιθέας.

Ήταν τα πρώτα δύσκολα χρόνια. Εκεί οι άνθρωποι προσπαθούσαν να επιβιώσουν σε μια αναπτυσσόμενη περιοχή της Αθήνας. Ήταν η εποχή που στα σπίτια καρφίτσωναν στους τοίχους μια κουρελού για να ζεσταίνεται το δωμάτιο…

Χαρές και πανηγύρια στον Βουρλοπόταμο, δεκαετία ’50

Μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχε ένας μικρός δρόμος, στα σύνορα Ν. Σμύρνης – Π. Φαλήρου, όπως ονομάζεται από τη δεκαετία του ’80 η Αμφιθέα που ενσωματώθηκε με το Φάληρο, η οδός Ζαφειρίου. Εκεί ήταν σαν να είχε σταματήσει ο χρόνος.

Ζούσαν μαυραγορίτες, κλέφτες, ήσυχοι ταπεινοί άνθρωποι, λαχειοπώλες και άλλοι. Φτωχικά σπίτια με κουρτίνα. Είχαν ακόμη κοτέτσια. Ήταν κάτι σαν άβατο ο μικρός αυτός δρόμος. Διέφερε τόσο πολύ από τους άλλους δρόμους, κυριολεκτικά βγαλμένος από μια άλλη εποχή.

Συνήθως απέφευγε κανείς να τον διασχίσει μήπως και συμβεί κάτι. Οι κάτοικοί του δεν ενοχλούσαν, αλλά ούτε ήθελαν να τους ενοχλούν. Υπήρχε και η φήμη ότι κάποιος ρίχνει φόλες κι έτσι ή διαδρομή του «σκυλοπερίπατου» ήταν κι αυτή επίφοβη.

Να σημειωθεί ότι η Αμφιθέα ήταν αυτόνομος δήμος μέχρι τη δεκαετία του ’ 80 με πληθυσμό περίπου 60.000 κατοίκων, που έβγαζε δικό της δήμαρχο. Οι ιστορίες για την παλιά Αμφιθέα είναι πολλές. Αμφιθέα είναι γυναικείο αρχαίο ελληνικό όνομα. Αναφέρεται σε αρκετές γυναίκες από τη μυθολογία της αρχαίας Ελλάδας:

Το χαρακτηριστικό της περιοχής είναι ότι εκεί στην περιοχή του Βουρλοπόταμου γεννήθηκαν πολλοί μουσικοί, γνωστοί και άγνωστοι σήμερα. Επίσης άτομα πολύ ψαγμένα με τη μουσική. Στον παλιό Βουρλοπόταμο έζησαν και ζουν οι πρώτοι ίσως που ανακάλυψαν τον Φρανκ Ζάππα στην Ελλάδα.

Οι δίσκοι και οι αντιγραμμένες κασέτες του άλλαζαν χέρια, όπως και οι πληροφορίες για τον Αμερικανό μουσικοσυνθέτη από τη δεκαετία του ’70 όταν ακόμη ήταν εντελώς άγνωστος στη ροκ μουσική κοινότητα.

Όταν κυκλοφόρησε η βιογραφία του Ζάππα από τον Πητ Κωνσταντέα, το 1978, ήδη ο Ζάππα ήταν γνωστός στις μουσικές παρέες της Αμφιθέας. Τα σκήπτρα της ανακάλυψης του Ζάππα διεκδικεί σήμερα το Κολωνάκι, αλλά η πρωτιά εντοπίζεται βρίσκεται εκεί, στην περιοχή του Βουρλοπόταμου.

Οι παλιοί κάτοικοι του Βουρλοπόταμου αγαπούσαν το ρεμπέτικο και σύχναζαν στις Τζιτζιφιές, όπου στις ταβέρνες και τα μαγαζιά ηχούσαν τα τρίχορδα. Τσιτσάνης, Παπαϊωάννου, Γκρέυ, Καζαντζίδης και πολλοί ακόμη πέρασαν από εκεί.

Αγαπημένος της περιοχής ήταν και ο Νίκος Γούναρης. Πολλά καρδιοχτύπια έγιναν με τα τραγούδια του.

Η οδός Τυρταίου, όπου ήταν το ρέμα του Βουρλοπόταμου, ξεκινά από το σημείο που βρίσκεται εδώ και αρκετά χρόνια, η γνωστή ταβέρνα για τα μπιφτέκια της «Μπάμπης».

Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο αυθεντικός πρώτος ιδιοκτήτης της, ο Μπάμπης, στη δεκαετία του ’50 ήταν ο ιδιοκτήτης της ταβέρνας αυτής στο Έδεμ, περιοχή του Π. Φαλήρου, η οποία εκτός από μαγειρείο είχε και άλλες χρήσεις.

Διέθετε εσωτερικά δωμάτια με εκδιδόμενες γυναίκες και οι πιο μυημένοι πελάτες του μαγαζιού αναζητούσαν εκεί τον έρωτα.

Μια άλλη θρυλική μορφή της περιοχής ήταν ο «Ξυπόλητος», κατά κόσμον Παναγόπουλος. Ένας σύγχρονος Διογένης που γυρνούσε στις ταβέρνες και στα στέκια χωρίς παπούτσια. Ελεύθερο πνεύμα, γλεντζές και χωρατατζής, όπως αναφέρουν όσοι τον θυμούνται. Αντιστεκόταν στην εποχή που άλλαζε με τον δικό του τρόπο.

Στις αλάνες του Βουρλοπόταμου επίσης γεννήθηκαν και αναδείχθηκαν πολλά ποδοσφαιρικά ταλέντα.

Επί της οδού Γούναρη, στα σύνορα Ν. Σμύρνης και αρχής του Βουρλοπόταμου, ήταν το μαγαζάκι του θρυλικού τσαγκάρη, του κυρ- Γιώργη του Βενετσάνου, που έφτιαχνε τις σκάρες των παπουτσιών των παικτών του Πανιωνίου στη δεκαετία του ’50.

Συγγενής του ήταν το σέντερ-μπακ του Πανιωνίου, ο Αντώνης Βενετσάνος. Μιλάμε για την εποχή του Νίκου Πεντζαρόπουλου του «ήρωα του Τάμπερε» και του Θανάση Σαραβάκου, πατέρα του Δημήτρη Σαραβάκου!

Ο περιώνυμος τσαγκάρης έκοβε σε λωρίδες το δέρμα και το κολλούσε στις σκάρες και κάρφωνε τα καρφιά με τέτοια μαεστρία που κανείς δεν τον έπιανε.

Στην περιοχή αυτή επίσης πηγαινοερχόντουσαν άλογα που τα πήγαιναν οι τζόκεϊ στο στάβλο! Ήταν μια καθημερινή ασυνήθιστη εικόνα. Μια μέρα ένας μισότρελος αναβάτης, ο Γάσπαρης, μπήκε με το άλογό του στην σχολή Λαζαροπούλου κι έγινε το έλα να δεις!

Στην εποχή του Βουρλοπόταμου ανθούσε το επάγγελμα του παγοπώλη. Ο παγοπώλης έκανε διανομές πάγου σε μορφή κολώνας, στα σπίτια που τις τοποθετούσαν στα ψυγεία τους για ψύξη. Η εποχή του παγοπώλη κράτησε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60, αρχές ’70.

Ο Μιχάλης Ραφτόπουλος, πρώην τσολιάς, ήταν ο πρώτος παγοπώλης σε ολόκληρη την περιοχή Ν. Σμύρνης, Βουρλοπόταμου, Φαλήρου, ο οποίος το 1958, έκανε κάτι πρωτοποριακό για την εποχή, αγόρασε Mercedes, 170 S, μοντέλο του 30, με ραδιόφωνο Blaupunkt και καρότσα, ώστε να φορτώνει μέσα τον πάγο και με τη βοήθεια του γιου του και της συζύγου του, γινόταν η διανομή από σπίτι σε σπίτι.

Έως τότε η διανομή γινόταν με άλογο που έσερνε καρότσα κατασκευής του! Η καρότσα είχε δύο τιμόνια, ένα δεξιά κι ένα αριστερά, που εφάρμοζαν στη σέλα του αλόγου.

Ο κυρ Μιχάλης ο παγοπώλης με το άλογο του στις πρώτες διανομές, δεκαετία ’50

«Τα μόνα αυτοκίνητα που κυκλοφορούσαν τότε στην Αμφιθέα τα είχαν κάτι Εγγλέζοι που έμεναν εδώ στη γειτονιά. Αυτοκίνητο περνούσε κάθε πέντε – δέκα λεπτά από τη Συγγρού. Μόλις περνούσε ένα, ήταν το «δικό μου», το επόμενο το «δικό σου», έτσι ήταν το παιχνίδι μας. Κάποιος είχε θυμάμαι μια μοτοσυκλέτα με καλάθι δίπλα…».

Μια άλλη φιγούρα του Βουρλοπόταμου ήταν ο Θύμιος ο Σκεπαρνιάς. Κυκλοφορούσε ρακένδυτος, ξυπόλητος και ποτέ δεν έτρωγε σε πιάτο. Παρά μόνο κατάχαμα, με το χέρι. Ακόμη και τη φασολάδα. Τριγυρνούσε στην περιοχή όλη μέρα κι έλεγε τα δικά του. Το κλασικό του ήταν: «Κάις, Κάιν, Ναύτα. Πατέρας ο Θύμιος Σκεπαρνιάς.

Εδώ ζούσε και ο μεγαλύτερος ψεύτης που έβγαλε η φύση, ο Τάκης ο Δούκας, κουτσός που το έπαιζε μεσίτης. Όλο λεφτά έβγαζε, όλο δανειζόταν κι έψαχνες να τον βρεις…».

Αμφιθαϊκός και ΠΑΟ Αμφιθέας

Αμφιθαϊκός: Μίμης Γκιόκας, Χάρης Ζήσης, Γιώργος Ζαβογιάννης, Γιώργος Καραμαρούδης. Ανδρέας Ραφτόπουλος και κάτω: Κώστας Τσαγκιάς, Κώστας Κουρσάρης, Κώστας Σταματιάδης, Ηλίας Κολεσίδης, Θανάσης Πατρίδας. Οι Ζήσης και Κουρσάρης έπαιξαν στον Πανιώνιο.

Το καμάρι της περιοχής, μετά τον Πανιώνιο βέβαια, ήταν ο Αμφιθαϊκός. Ανεξάρτητη ποδοσφαιρική ομάδα. Ιδρύθηκε το 1960.

Τα χρώματά του ήταν άσπρο – μαύρο. Στις τάξεις του έπαιζαν παίκτες που έπαιζαν επίσης σε ομάδες, όπως Πανιώνιος, ΑΕΚ, Φωστήρας, Απόλλων Αθηνών και έμεναν στην περιοχή του Βουρλοπόταμου – Αμφιθέας, οι οποίοι αγωνίζονταν στον Αμφιθαϊκό που έδινε αγώνες με επιτυχία τόσο στην Αθήνα όσο και στην επαρχία.

Πρόεδρος του Αμφιθαϊκού ήταν γυναίκα! Η πρώτη γυναίκα πρόεδρος ποδοσφαιρικού σωματείου στην Ελλάδα. Για τις αρμοδιότητές της, μίλησε ο παλιός παίκτης του Αμφιθαϊκού και του Πανιωνίου για ένα διάστημα, ο Ανδρέας Ραφτόπουλος, που έπαιζε αμυντικός:

«Η κυρία Μεθενίτη – δεν θυμάμαι το μικρό της όνομα, όλοι έτσι την αναφέραμε από σεβασμό – ήταν υπεύθυνη και μάζευε τα χαρτιά του αγώνα, τα δελτία των ποδοσφαιριστών και μας παρείχε τις εμφανίσεις της ομάδας και τα παπούτσια.

Δεν ήταν ποδοσφαιρόφιλη, εμείς την κάναμε πρόεδρο. Στην οδό Πανδρόσου, κάθετος στη Λ. Αμφιθέας, υπήρχε ένα κτήμα με ελιές που ανήκε στην κυρία Μεθενίτη, η οποία με δική της πρωτοβουλία έκοψε τα δέντρα και το διέθεσε στον Αμφιθαϊκό να παίζει μπάλα.

Έως τότε παίζαμε από εδώ κι από εκεί. Επίσης η πρόεδρος μας είχε νοικιάσει μια λέσχη με ποδοσφαιράκια και με τζουκ μποξ. Στο τέρμα της Ζησιμοπούλου, ακριβώς απέναντι, στην καρδιά του Βουρλοπόταμου. Τότε ήταν της μόδας, το Πικραμένο Γράμμα του Μανώλη Αγγελόπουλου κι έπαιζε συνέχεια.

Ήταν και μερικοί φανατισμένοι με τον Αγγελόπουλο. Με μια δραχμή έπαιζε συνέχεια το τραγούδι αυτό. Εκεί ήταν το στέκι μας».

Ο αμυντικός του Αμφιθαϊκού, Ανδρέας Ραφτόπουλος

Σχεδόν παράλληλα ιδρύθηκε ο ΠΑΟ Αμφιθέας, σαν εξέλιξη του Αμφιθαϊκού, που ήταν δόκιμη ομάδα κατηγορίας. Δηλαδή διεκδικούσε την άνοδο στις εθνικές κατηγορίες. Ο Αμφιθαϊκός παρέμεινε ανεξάρτητη ομάδα. Ήταν η εποχή που το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου χωρίζονταν σε πρωτάθλημα Αθήνας με Πανιώνιο, ΑΕΚ, Παναθηναϊκό, Απόλλων, Αθηναϊκός και Πειραιά με Εθνικό, Προοδευτική, Ολυμπιακό.

«Σ’ ένα κύπελλο Ελλάδας κληρώθηκε Πανιώνιος – ΠΑΟ Αμφιθέας. Δόκιμη κατηγορία. Ο Πανιώνιος έπαιζε με Βαλλιάνο, Παπουλήληδες, Θανάση Σαραβάκο, Μαυρίδη, Χρονόπουλο, Μπραουδάκη… Φάγαμε 8-0. Το γκολ της τιμής που να το βάλεις; Στο Βαλλιάνο;

Στον Αμφιθαϊκό έπαιξαν, μεταξύ άλλων, οι Πέτρος Στρατής, Γιώργος Μυτάκος, Παύλος Παπαντωνίου που στη γειτονιά του στην Αγ. Τριάδα ένα εκκλησάκι μετά την Αγ. Κυριακή στην Αμφιθέας είχε τελευταία το ιατρείο του ο Ιπποκράτης Σαββούρας – Βαγγέλης Πανουσόπουλος, ο Παύλος Παπαντωνίου που πήγε μετά στον Εθνικό Πειραιώς, Σταμάτης Σταματιάδης, Νίκος Μουζάκης κι εγώ που έπαιξα στον Πανιώνιο. Αυτούς θυμάμαι τώρα…».

Μανώλης Αγγελόπουλος – Πήρα ένα γράμμα

https://www.youtube.com/watch?v=ggUn4sQBFfo

Διαβάστε Επίσης

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.